Geniet van je vakantie, geniet van je pensioen, geniet van je kleinkinderen, een nieuw jaar, geniet ervan!
Mensen zeggen voortdurend: geniet ervan! Dat laat ik meer en meer toe. Want eerlijk, ik heb het altijd een vervelende tip gevonden. Goed bedoeld natuurlijk, geen twijfel, maar toch. Alsof je tijdens je werkbare leven niet geleefd zou hebben! Alsof er een leven van werken is en een leven van genieten. Alsof de laatste dag vakantie de hemel is en het werk de volgende dag de hel. Alsof je onvrij was en nu, met pensioen, vrij. Een oud-collega: Herman, eindelijk vrij!
Ik heb minder en minder moeite met genieten. Ofschoon het niet is meegegeven in mijn opvoeding. Daar was Immanuel Kant de profeet: wat zal ik doen, wat moet ik doen, wat is mijn plicht? Het leven in het aardse tranendal was toch maar een beproeving voor het heerlijke vooruitzicht van het leven in de hemel. Voor katholieken een vooruitzicht van rijstpap met gouden lepeltjes, voor mohammedanen 72 maagden, nou!
Ernstig nu. Of ik me druk maak over de staat van land en wereld verandert er niets aan. Dat is een rationeel inzicht. Belangrijker echter zijn de fysieke conditie en het besef dat de tijd beperkt is. De zorg voor de wereld is voor de jonge generatie, wij mogen genieten! Het is niet eens een bewuste beslissing, het is vanzelf gekomen. Ik voel me beter en beter bij het leven zoals het elke dag binnenkomt. Geen plannen dag na dag, niets moet, is er nog brood voor morgenvroeg? Weet ik niet, als het op is, eten we wel een banaan. Deze omslag is zowel fysiek als mentaal, laat maar gaan, we zien wel. Ik word er rustig van, er valt wat van me af. Ik heb het op mijn oude dag nog moeten leren en het lukt lang niet altijd. Plannen en controleren blijven erin zitten, de aard van het beestje!
Ik neig ertoe er nog wat dieper op in te gaan. Is genot de diepste vervulling van menszijn? Tegenwoordig lijkt het erop, we zijn schijnbaar genotsdieren. Maar het is maar één aspect van het leven. Leven overeenkomstig beginselen, overeenkomstig je talenten, naar een doel toe, ingebed in een samenleving, samen met intieme anderen, dat is je potentieel waar maken. Verabsolutering van genot komt over als nihilisme als mentaliteit en decadentie als gevolg. We leven in een dergelijke periode, ook 2024 zal zo zijn. Voor velen is niets nog van tel behalve het ik. Ik ben erg gevoelig aan deze verdwazing en bespeur het in kleine details. Zoals vlak voor afreis naar de winterbestemming van vandaag in een Vlaamse Delhaize: hoe mensen als pauwen rondliepen, hier ben ik. Met de gsm aan het oor de rekken aflopen en niet zien dat ze je in de weg lopen. Dat zie je hier in Portugal minder, de omgang met mensen is nog vrij normaal, zeker in het binnenland en er wordt gegroet. De opgefokte haantjes zijn gelukkig niet mee gereisd, ze wisten niet dat er nog 50 stoelen vrij waren op de vlucht!
We reisden af om de Vlaamse winter te vermijden en rust te hebben, want het is hier niet hectisch, eerder slaperig. Voor ons genot hebben we 43 boeken bij, dankzij de extra handbagage, Zaventem heeft er zelden zoveel zien voorbijkomen aan de controle! Eén tas werd gecontroleerd, boeken, niet alledaags, even een collega erbij halen! Vooral Simenon en Agatha Christie, dat wel, want de boog moet niet altijd gespannen staan. Maar ook studieboeken. Zonder hoogmoed, ik leef zo, studeren is een manier van zijn. Het is het intellectuele genot te lezen hoe de dingen tot op het bot gefileerd worden en ook de voldoening om inzicht te verwerven en dus greep op de chaos van vandaag. Ik stel vast dat de lectuur van die moeilijke boeken niet opschiet en dat prikt een beetje, alsof het moet.
Genieten, doe je dat solo of met anderen? Alleen op een eiland valt er weinig te genieten, lijkt me. Je bent geen eenling, los van de wereld, die ‘s ochtends zegt: vandaag ga ik lekker genieten! Het is met en dankzij anderen. Contact is wezenlijk. Daarvoor waarschuwde Hannah Arendt (1) ons al in 1963! Ze bedacht het begrip wereldvervreemding. Het is het vreemde dat je ervaart in een wereld, die lijkt te beantwoorden aan dwingende maatstaven van organisatie en doelmatigheid, waarin de mens is herleid tot een nummer, vaak ook letterlijk. We evolueren naar een compleet kunstmatige wereld, een technotoop, onderworpen aan menselijke overheersing en controle. Intussen kunnen we er artificiële intelligentie aan toevoegen, waarvan de contouren nog grotendeels in het duister liggen. Worden we slaaf van de vooruitgang?
In het kleine, dagelijkse leven liggen de voorbeelden voor het oprapen: zelfscan in de supermarkt, nummertje trekken, afspraken maken voor alles, digitaal betalen. Er komt geen menselijk contact meer bij te pas, laat staan genieten. Deze wereld aanbidt de technologie, die onvermijdbaar en dwingend op je af komt. Het is een onechte wereld, een wereld van radertjes, waarvoor Charly Chaplin lang geleden al waarschuwde. Het kan nochtans anders, het zit in kleine dingen. Op de laatste dag van het jaar moesten we nog even naar de Aldi voor brood, want warme bakkers vind je niet in ons vluchtoord. Ik zeg aan de kassierster: alleen dit brood, het geld voor dit jaar is op! Zegt ze: snap ik, morgen is alles anders! Zeg ik: u ook? Antwoord: morgen ben ik 20 jaar jonger! Terwijl er een file achter ons staat zegt ze dat. Contact en een warm gevoel. Zo eenvoudig kan het zijn. Contact is een voorwaarde voor genieten.
Wereldvervreemding is niet hetzelfde als wereldvreemdheid. Dat laatste zeg je van iemand, die de werkelijkheid beleeft vanuit zijn irreële kijk, geïnspireerd door godsdienst of ideologie, ofwel aangescherpt door een fanatieke omgeving, genre Greta Thunberg. Wereldverbeteraars zijn vaak wereldvreemd. Ook is wereldvreemdheid van toepassing op iemand, die zich moeilijk in stand kan houden in het dagelijkse praktische leven. Je kan dus tegelijk wereldvervreemd en toch niet wereldvreemd zijn! We moeten wereldvervreemding bestrijden, om te beginnen in de eigen gemeente, want die politiekers willen alles digitaal, ze willen de burger zo veel mogelijk weghouden uit het gemeentehuis, dat willen ze!
Genieten heeft bij mij aan status gewonnen. Al die brave mensen, die het me toewensten voor het nieuwe jaar, hebben gelijk! Genieten! Maar met mate, je niet te buiten gaan natuurlijk. Drink met mate, eet met mate, doe alles met mate, geniet met mate! En uitgesteld genot is dubbel genot! En vooral, zolang je nog samen mag zijn, geniet ervan!
Dus, beste mensen, geniet ervan! Van het nieuwe jaar en van elkaar! Proost!
Noten:
(1): geciteerd in: Hertog,Th., Het ontstaan van de tijd, p. 309 e.v., Lannoo, 2023.
Herman van Schoten, Armação de Pêra, Portugal, 08/01/2024.
Alle rechten voorbehouden: vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten