Zo zou je het striemend artikel kunnen samenvatten in De Volkskrant (1) over de staat van het Nederlandse onderwijs. Het is erg. Is het in Vlaanderen anders en beter ? Mijn aanvoelen was lange jaren dat Vlaanderen het beter deed, maar daaraan twijfel ik tegenwoordig. Het gaat het Vlaamse onderwijs helemaal niet goed. Het Waalse onderwijs stelt het nog slechter, getuige Dorian de Meeüs, hoofdredacteur van La Libre Belgique, die zijn kinderen naar een Vlaamse school stuurt.
De auteur van het artikel is Sezgin Cihangir, directeur van het Nederlands Mathematisch Instituut, een wetenschapper dus - oef, geen pedagoog noch onderwijskundige… Hij windt er geen doekjes om. Jaarlijks stuurt het Nederlandse onderwijs tienduizenden jongeren het leven en de wereld in zonder voldoende basisvaardigheden. Liefst 25 % van hen is laaggeletterd. Zij kunnen nauwelijks lezen noch bevatten wat er geschreven staat. Dat wordt lastig als je brieven krijgt van de gemeente, de belasting, de zorgverzekeraar. Hetzelfde geldt voor rekenen. Optellen van boodschappen, omzetten van je inkomen naar een besteedbaar weekbedrag, kortingen op hun werkelijke waarde berekenen, een financiële huishouding voeren, ze hebben er geen benul van. En dan hebben we het al helemaal niet over het meegeven van een referentiekader voor levenshouding en eigen mening - toevoeging van schrijver dezes.
De auteur besluit : ze hebben niet gespijbeld en netjes de school afgemaakt, maar ze kregen inferieur onderwijs.
Spek voor mijn bek, als voormalig leraar ! Ik grijp de kans aan om de oorzaken te belichten, op grond van lange ervaring èn doordenken.
Hoofdschuldigen - want dat is het juiste woord - zijn de pedagogen en de onderwijskundigen. Zij vinden het onderwijs opnieuw uit, terwijl ze oude inzichten en beproefde methodes bij het grof vuil zetten. Hun almacht werd mogelijk door de tijdgeest. Het is al ik wat de klok slaat. Het is echter geen ideologie in de traditionele betekenis. Deze tijdgeest is actief en bewust gestuurd door het Amerikaanse consumentisme, het gaat om geld en om niets anders. Je hebt makke consumenten nodig, die je wijsmaakt dat hun leven één grote keuze is uit de eindeloze grabbelton van materieel welzijn. De schuldigen - de p’s en de o’s dus - vertaalden dit naar het kind centraal in het onderwijs. De leraar sluit aan bij de leefwereld van het kind, zij bedienen het kind. Het resulteert in het afzwakken van het aanbod en het verlagen van de normen. De norm lijkt te zijn dat iedereen moet meekunnen. Daar hebben natuurwetenschappen echter geen boodschap aan, je kent het of je kent het niet. Bij beroepen en technische materies die ertoe doen, zoals piloot of arts of loodgieterij, kom je er niet met amateuristisch geknoei. Het effect is een verdere tweedeling tussen nietweters en specialisten. Dat is het onthutsende feitelijk resultaat van die grote pleitbezorgers van emancipatie…
Van elkaar leren hoort bij die kindgerichte benadering. Nu is van elkaar leren inderdaad goed om houding aan te kweken, te leren rekening houden met anderen, maar dat is het dan ook. Want als het op verwerven van kennis gaat, legt die kennis het loodje. Uitgaan van het kind ipv uitgaan van het aanbod zadelt het kind op met inferieur onderwijs. Je zou voor minder gaan spijbelen. De p’s en de o’s moeten de laan uit wegens kindbederf. Het roer hoort in handen te komen van de vakleraar.
Een tweede oorzaak is de instroom van hopen anderstaligen, een majeur probleem in stedelijke centrumscholen. Zij zijn onvoldoende voorbereid op de lagere school. Je kan met de vinger naar de ouders wijzen, maar daarmee los je het chronische probleem niet op. Vermoedelijk moeten we het kleuteronderwijs verplicht gaan stellen vanaf de leeftijd van 3 of 4. Maar dan zonder pampers, die brengen die kleuters zelf wel mee.
Een derde oorzaak is het lage niveau van de leraars. Zelfs in het hoger onderwijs kom je menswetenschappers tegen, die over onvoldoende vorming en algemene ontwikkeling beschikken. Zij zijn opgeleid in de leeropvatting die hier net veroordeeld wordt. Vergelijk hun eindwerk met dat van een middelbare scholier van 30 jaar geleden, je schrikt je een hoedje ! Deze alfawetenschappers lopen mee met modieuze leeropvattingen, veelal aan de hand van goedkope en commerciële psychologie zoals die van Maslow. Hoe kan je leren van een leraar die zelf maar weinig geleerd heeft ? Anderen zijn dan weer vaktechnisch goed, maar missen algemene vorming en bijgevolg een referentiekader. Waar is wat werkt is de schijnbare evidentie, in werkelijkheid een doodlopende steeg. Zelf kunnen bepalen wat waardevol is veronderstelt vorming en inzicht. Waar het zo vaak aan ontbreekt.
Een vierde oorzaak is het gebrek aan betrokkenheid van de ouders. Ouders haken af. Te veel wordt de school beschouwd als oplossing voor alles. De school wordt verantwoordelijk geacht en aangevallen als de ouders menen dat hun kind onrechtvaardig wordt behandeld. Klachtenprocedures doen meer kwaad dan goed. De werkdruk in het bedrijf maakt dat ouders gaar zijn als ze thuis komen van hun werk. Bovendien is hen aangepraat dat ze in hun vrije tijd van alles en nog wat moeten ondernemen voor zichzelf. Ze rennen van hier naar daar, ook voor de vrijetijdsbesteding van hun kind, dat geen seconde zonder programma mag zijn. De school moet opleiding en opvoeding voor haar rekening nemen, ah ja. Er zijn gelukkig toch nog verantwoordelijke ouders. Persoonlijk ken ik een gezin met een kind, dat door de ouders actief wordt opgevoed. Ze volgen het lesprogramma en oefenen met hun kind. Op school krijgen ze te horen dat zij zowat de enigen zijn in de klas, die hun kind zo goed opvolgen. Vrije tijd besteden ze samen, ze parkeren hun kind nooit bij derden. Nochtans wordt het niet opgesloten in de kleine cocon van het gezinnetje, het is bij een zwemclub en doet aan voetbal. Hun kind krijgt alle kansen en je ziet het zichtbaar genieten en zich ontplooien. Er zal een moment komen dat het kind denkt : nu is het genoeg geweest, het zal zich afzetten tegen de ouders. Maar dat is niet meer dan normaal puberaal gedrag. Deze ouders betuttelen niet, noch overbelasten ze hun kind, noch drukken ze het dood aan hun boezem. Ideale ouders, kortom, die overigens klagen over het niveau van de school.
Een vijfde oorzaak is de onderwijswetgeving. De Vlaamse onderwijswetgeving bereikt het omgekeerde van wat zij beoogt. Vlaamse scholen worden door de overheid financieel afgerekend op het aantal leerlingen. Dat is vragen om ellende. Scholen worden verleid om aantallen boven kwaliteit te stellen. Ze voeren ook publiciteit in die zin : kom bij ons, het is bij ons zoveel gezelliger ! Leraars die daar tegenin gaan, komen in de problemen. Een directeur : de leraar volgt ons pedagogisch project of hij gaat eruit. Eigenlijk moet die directeur eruit.
De alomvattende oorzaak ten slotte is – opnieuw - de tijdgeest, die, sterk gesteld, hierop neerkomt : het leven is amusement. Daardoor kunnen kinderen zich niet lang concentreren. Ook de media gaan uit van een korte spanningsboog, ook voor volwassenen. Het nieuws of een natuurprogramma op tv stikt van de aankondigen : we hebben nog dit of dat onderwerp, maar nu eerst de sport, of eerst over naar wat anders en dan komen we straks weer terug. Infantiliteit. Gevolg is dat leraars menen dat ook het kind voortdurend nieuwe prikkels nodig heeft om de aandacht te kunnen vasthouden. Het omgekeerde van wat de school behoort te doen…
De school behoort een rustpunt te zijn voor het kind, dat reeds overprikkeld is door computerspelletjes, filmpjes, sociale media, activiteiten in de vrije tijd. De school behoort een plek van stilte te zijn, waar het kind zich kan leren concentreren. De vele ballast van vroeger moet niet terugkomen, maar sommige dingen van vroeger geven het kind houvast, zoals ouderwets van buiten leren, met name rekenen. Wat in schril contrast staat met de pleitbezorgers van leren programmeren in het secundair onderwijs. De computer kan een eigentijds hulpmiddel zijn, maar geen doel op zichzelf. Werkgevers pleiten dan weer voor meer techniek op school, willen ze van de leerlingen hersenloze robotten maken ?
Rust en concentratie kunnen worden aangeleerd, mits niet door één leraar, maar door een onderwijsproject. Goed, er zijn druk gelegen scholen en massascholen, wat uiteraard niet bevorderlijk is voor het scheppen van een leeromgeving. De randvoorwaarden zijn er inderdaad vaak niet. Maar om te beginnen moet je de overtuiging hebben van de school als rustpunt en als leerbevorderende omgeving. Men gaat echter de omgekeerde weg en zoekt nog meer prikkels op. Je ziet bijvoorbeeld, meer dan vroeger, klassen op stap in de stad, gewapend met een invulpapier. Alweer prikkels, ditmaal met bezighouderij als doel, de tijd doodmaken ? Als het kind al niet kansarm is, wordt het door de school kansarm gemaakt, om het met enige overdrijving te stellen…
Ik had het eerder al over de bedenkelijke staat van het onderwijs in blogartikel 108. Het artikel in De Volkskrant echter kon ik niet voorbij laten gaan. Het is straks weer 1 september, het traditionele begin van het nieuwe Vlaamse schooljaar. Ik heb medelijden met al die kinderen, die niet het onderwijs krijgen waarop ze recht hebben. In mijn tijd was het zonder meer te streng, te hiërarchisch en met te veel ballast, maar je leerde iets. Nu is het te laks en leren ze nog iets ? Heb je vandaag de dag een kind, je zou haast een eliteschool opzoeken…
Corona lijkt dan toch iets in gang te hebben gezet. Vlaamse kinderen zullen tijdens lager en middelbaar onderwijs in totaal viermaal een centrale examentoets krijgen. Een goede zaak, waarin Nederland ons voorging. Tenzij men het niveau van de centrale toetsen ondermaats houdt, om iedereen te plezieren. Dan zou de diploma-inflatie gewoon verder gaan. Het geklaag dat scholen hun lessen zouden toespitsen op de centrale toetsen, moet je gewoon negeren.
De grote boodschap is dat de school een oase van rust behoort te zijn, waar geduldig concentratie wordt aangeleerd, kennis wordt aangeboden, kinderen worden opgevolgd die herhaling nodig hebben, de beginselen van een democratische samenleving worden bijgebracht, de ouders actief betrokken worden, kortom een omgeving, die de overspannen maatschappij corrigeert en het kind levenslessen èn kennis aanreikt. Daar heb je om te beginnen een geïnspireerde minister voor nodig, die tegen de tijdgeest durft in te gaan. Het estelde geldt voor alle vormen van onderwijs, ook beroepsonderwijs, zie Cihangir.
Ten slotte nog een schot voor de boeg van al die onderwijsvernieuwers. Dit artikel is makkelijk te bekritiseren. Te veralgemenend, te polariserend, te kort door de bocht, met te weinig kennis van zaken, niet onderbouwd, onhaalbaar, onbevoegd. Als voormalig leraar ken ik die makkelijke houding van per definitie wegwuiven van kritiek, het is een klassieker. Men bijt zich vast in het Grote Gelijk van de Klantgerichtheid en drijft de spot met critici. Welnu, ik doe bij voorbaat met deze kritiek wat de p’s en o’s met de beproefde methodes hebben gedaan : de vuilbak in.
En voor hen zelf houd ik een voorraad pek en veren aan.
Noot :
(1) : Cihangir, S., Halfabeten en laaggecijferden zijn het gevolg van inferieur onderwijs, De Volkskrant, 10/07/2020.
(1) : Cihangir, S., Er voltrekt zich een onderwijsramp en niemand die het ziet, NRC, 24/06/2020.
(1) : Cihangir, S., Warme maaltijd lost onderwijsachterstand niet op, NRC, 24/07/2020.
Herman van Schoten, Schoten, België, 20/08/2020
Alle rechten voorbehouden : vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten