Op 19/04/2018 heeft El Presidente Raoul Castro van Cuba de macht overdragen aan zijn opvolger, de door hem aangeduide nieuwe sterke man Miguel Díaz-Canel. Hiermee eindigt het tijdperk Castro op Cuba. Fidel en Raoul Castro ongeveer 60 jaar aan de macht. Zij drukten hun stempel op het eiland en op het leven van haar burgers.
De datum van 26/07/1953 wordt door historici aanzien als het begin van de opstand van de rebellen onder leidingvan Fidel Castro tegen dictator Batista, zelf aan de macht gekomen na staatsgrepen in 1933 en 1952. Op die dag in 1953 vielen de rebellen de Moncada-kazerne in Santiago de Cuba aan. De aanval mislukte. Maar de mars op Havana begon. Ondanks vele militaire tegenslagen en zware verliezen van manschappen was het lot de rebellen toch gunstig gezind. De broers Castro werden bij de mislukte aanval in Santiago de Cuba gevangennomen, maar in een vlaag van amnestie van Batista vrijgelaten. Ze hadden net zo goed in de gevangenis vergeten kunnen zijn. Een tweede essentiële meevaller werd geboden door de Amerikanen. Zij weigerden Batista onderdelen te leveren voor zijn militaire vliegtuigen, waardoor Batista onherroepelijk verzwakte. Een derde meevaller was de paniek in de rangen van Batista. De rebellen kregen in december 1952 vrijwel vrije doorgang naar Havana, waar ze op 01/01/1953 triomfantelijk aankwamen. Je moet in het leven een portie geluk hebben !
Over de bewogen geschiedenis van Cuba sinds de machtsovername door de Castro’s kan u overal lezen. Ook op hun beleid, hun autoritaire optreden, de Amerikaanse boycot, de rakettenkwestie en dat soort zaken zal ongetwijfeld worden teruggeblikt in de media.
Raoul Castro heeft op korte tijd een politieke bocht ingezet. In 2015 knoopte hij diplomatieke relaties aan met de Verenigde Staten. Een jaar later ontving hij president Obama in Havana. Reizen naar het buitenland werden toegestaan. Reeds 670.000 Cubanen reisden naar het buitenland voor een maximale duur van twee jaar, zonder dreiging van sancties als het verlies van woning en werk. In 2016 kwamen 14.000 geëmigreerde Cubanen terug. De privésector bloeit stilaan op en naar schatting 10 % van de Cubanen vindt reeds emplooi in de privé. Internet wordt voorzichtig geïntroduceerd. Je kan spreken van een dooi in het strakke regime. Met de komst van president Trump is het Amerikaanse toerisme weer ingezakt. Wellicht slechts tijdelijk.
Wat onthoud je van dit tijdperk ? Wel, dat is deels persoonlijk bepaald, vooral ook een kwestie van generatie. Mijn generatie was onder de indruk van de socialistische revolutie op het eiland. De Amerikaanse maffia ging eruit en er kwamen hervormingen. Fidel voerde gratis onderwijs en gezondheidszorg in en tilde zijn land enigszins op uit de grauwe armoede. Ook hier had hij het geluk aan zijn zijde. De Russen steunden hem politiek, militair en economisch. Het eiland schakelde over naar monocultuur : suikkerriet, dat massaal werd geëxporteerd. Toen de Russische steun wegviel onder Sovjetleider Gorbatsjov, ging het eiland zienderogen achteruit. De Amerikaanse boycot werd ondraaglijk. De onderdrukking van de bevolking nam toe. De nomenklatoura verschanste zich in het westelijk deel van Havana en leefde rijkelijk. Fidel werd een schim van zichzelf, ook uiterlijk. De steun van de bevolking kalfde gestaag af.
Dat een klein eiland voor de kust van het Amerikaanse Florida zich zo tegen Amerika in profileerde, was geopolitiek natuurlijk ongezien. Bekijk de landkaart en stel vast dat Cuba in de meest directe invloedssfeer van de Verenigde Staten ligt. Het was een ongeziene prestatie.
We bezochten het eiland in 2004 en brachten daar gemengde herinneringen van mee. De algemene armoede was schokkend. Het gebrek aan openbaar vervoer en aan wegwijzers ( !) maakte het de toerist niet gemakkelijk. Met hulp van de toeristische dienst van de Cubaanse ambassade in Den Haag konden we een traject uitstippelen voor een privé-bezoek, met hotels, voorgesteld en georganiseerd door de Cubanen. Ook de binnenlandse vlucht in een aftands vliegtuig van Air Cubana werd door hen georganiseerd. We herinneren ons levendig hoe de wolken binnendreven in het tot op het bot versleten vliegtuigje, met doorgezakte stoelen tot op het ijzer en afgesleten banden. We hadden geen last van politie en er werden ons geen beperkingen in de weg gelegd. Zo ontmoetten we een lerares, die mijn echtgenote op een eerdere reis had leren kennen en namen haar in de huurauto mee naar Bayamo. En we werden privé ontvangen door een ex-medewerkster van Fidel, die voor ons liet koken en haar enige fles schuimwijn opende, die ze al jaren had bewaard van een bezoek aan het Tropicana Cabaret in Havana.
De Cubanen vonden wij sympathiek, zeker. Maar we hadden snel twijfels over hun organisatievermogen en aanpak. Zo werd ons bijvoorbeeld de bestelde hotelkamer in Baracoa urenlang geweigerd, omdat we op het vliegveld van Havana niet de juiste stempel waren gaan halen op de voucher van de toeristische dienst in Den Haag. Natuurlijk, dat was maar een kleine aanvaring, maar je zag het overal : dit land functioneert niet, overduidelijk te zien aan het zo goed als onbestaande openbaar vervoer, vaak met paard en kar. Wat er zich op het eiland ontwikkelde, kwam meestal tot stand dankzij buitenlandse hulp. Vooral de Canadezen onderhielden vriendschappelijke betrekkingen en bouwden bijvoorbeeld de nieuwe luchthaven. Canadezen mannen vlogen naar Cuba, zochten en vonden een bruid en namen die mee naar Canada. Je kon in het binnenland dan ook overal Canadees-Cubaanse koppels zien, op jaarlijkse vakantie op het eiland. Dat was voor jonge Cubaanse vrouwen een gegeerde ontsnappingsroute, veel beter dan opgesloten blijven op hun eiland of om zich tijdelijk met een westerse toerist af te geven. De ontmoeting met een beeldschone mulattin bleef ons bij. Ze zag geen toekomst, wilde niet trouwen noch kinderen, want dat kon ze zich als lerares financieel niet veroorloven. We waren onder de indruk en durfden de Canadese ontsnappingsroute niet te suggereren.
Te verwachten is dat het eiland, na Trump, opnieuw en sneller dan reeds het geval was open zal gaan voor de Amerikanen. Je zag het toen al, Amerikaanse toeristen die de plak zwaaiden. Cubareizen waren voor de Amerikanen dan wel verboden, maar ze vlogen om langs Mexico en op de tarmac van de luchthaven van Havana stonden hoofdzakelijk Amerikaanse toestellen, in 2004 ! De welvaart zal wellicht toenemen en de Amerikaanse eenheidsworst zal het eiland onvermijdelijk overspoelen, zodat voor ons een nieuw bezoek niet meer interessant is. Het is er te laat voor.
Fidel en broer Raoul hebben in elk geval aangetoond dat onderwijs, gezondheidszorg en sociale voorzieningen elementair zijn in een land dat zich beschaafd wil noemen.
Ondanks alle verwijten, die je de Castro’s terecht kan maken, waren zij, in historisch opzicht, een zeldzame inspiratiebron. Het was David tegen Goliath met als inzet het welzijn van de bevolking tegenover de uitbuiting door de Amerikaanse maffia. Idolatrie is uiteraard uit den boze. Maar de geschiedenis heeft haar rechten. Of onze materialistisch ingestelde jeugd van vandaag dat snapt, is de vraag. Een reisje naar het echte Cuba, naar het binnenland dus, zou onze jeugd confronteren met de vaststelling dat comfort en luxe niet evident zijn. Water komt niet zomaar uit de kraan, om het zo maar te zeggen.
Wat zal de toekomst brengen ? De nieuwe sterke man komt uiteraard uit de Communistische Partij, maar heeft noch een revolutionair noch een militair verleden. Zal hij een eigen bestuursploeg kunnen installeren en voor een nieuwe wind zorgen ? Wellicht zal hij voorlopig de kat uit de boom kijken en voorzichtig maneuvreren. Raoul Castro blijft immers tot 2021 aan het hoofd staan van de almachtige Communistische Partij. En de nieuwe leider zal ongetwijfeld ook het einde van het tijdperk Trump willen afwachten. Mits enig geduld – Raoul is ten slotte 86 jaar en er gaan geruchten over zijn gezondheidstoestand – zal de nieuwe man in de gelegenheid komen de kaarten voorzichtig te herverdelen. Steun van de bevolking kan hij alleen krijgen mits een verdere economische liberalisering, zoniet zal hij snel als een marionet worden aanzien. Zodra eisen voor een meerpartijenstelsel zouden opduiken, zal je onvermijdelijk een nieuwe periode van interne confrontatie krijgen. Maar pappen en nathouden heeft een beperkte houdbaarheidsdatum, het zal niet meer lukken. Politieke openheid en welvaart zijn de sleutels voor de steun van de bevolking. De nomenklatoura zal zich moeten aanpassen of inbinden.
De machtsoverdracht is historisch. Of dat ook op het terrein zal blijken te zijn, is koffiedik kijken. Cuba zal hoe dan ook een modus vivendi moeten vinden met de VS. Confrontatie heeft een te hoge prijs, dat weten alle Cubanen maar al te goed.
Herman van Schoten, Schoten, België, 20/04/2018.
alle rechten voorbehouden : vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten