Jean-Jacques Sempé was een Frans stripauteur, in eigen land wereldberoemd, bij ons matig bekend wegens slechts enkele vertalingen in het Nederlands. Hij overleed in augustus 2022 op de leeftijd van 89 jaar. Echtgenote Martine getuigde dat hij vreedzaam was overleden in hun buitenhuis, in de aanwezigheid van zijn geliefden. Dat staat in schril contrast met zijn jeugd. Hij was een belhamel, onhandelbaar, werd van school gestuurd. En afkomstig uit een gezin van weinig ontwikkeling en des te meer ruzie. Als er drie dagen een zekere rust in huis was, dan volgden er steevast twee dagen van grote bagarre.
Hij kende de spreekwoordelijke twaalf stielen en dertien ongelukken, zoals bezorger per fiets, makelaar in wijn, kamerdienaar, vrijwilliger in het leger. Een anecdote: hij diende eens bij de vrouw van een generaal. Op een dag had hij geweigerd haar bad schoon te maken: ah neen, dat niet, er zijn grenzen aan alles, tout de même! De dame reageerde: u bent te welopgevoed om u orders te geven! Nergens vond hij zijn draai. Hij begon dan maar te tekenen en kon zijn prentjes kwijt in de Sud-Ouest Dimanche. Langzamerhand kreeg hij een zeker succes, tot hij Goscinny leerde kennen, die hem lanceerde in het feuilleton Petit Nicolas, een succesreeks voor kinderen, verspreid in 40 landen en ook deels vertaald in het Nederlands. Later kreeg hij een aanbod van de New Yorker en dat was financieel bingo. Hij tekende ook voor volwassenen en publiceerde in Le Figaro, Le Nouvel Observateur, L’Express en Paris Match. De tekeningen werden gebundeld in boekjes en daarvan hebben we er vijf in huis: Rien n’est simple(1961), Tout se complique(1962), Sauve qui peut(1964), La Grande Panique(1966), Saint-Tropez(1968). Dit laatste boekje is hilarisch. Hij tekent de Grote Luxe Verveling van de rijke Parijzenaars te midden een overvol strand en stadje. Er zijn nog meer boekjes. Toch eens zoeken in de Brusselse Franstalige boekwinkels. Of misschien zelfs in Le Temps Retrouvé in Amsterdam?
Wat jaren terug verzeilden we in een grote boekhandel in Auch, zoals je die in Frankrijk nog aantreft. Tot mijn verrassing was er een retrospectieve Sempé. Hij, de man van de prentjes, stond centraal in een grote literaire winkel met de grote Franse schrijvers overal in de schappen! In die zin doet hij denken aan Marten Toonder, ook een prentjesman, die weliswaar van een andere signatuur en inspiratie was, maar opgenomen werd in de galerij van de Grote Nederlandse schrijvers van de Bezige Bij. Strips zijn een volwaardig genre geworden en dat kon natuurlijk doordat onze waarneming sinds pakweg 50 jaar in de eerste plaats visueel is ingesteld geraakt. Vroeger zouden ze geen kans hebben gemaakt, prentjes, iets voor kinderen, toch?! Het kijken heeft het gewonnen op het lezen en dat maakte het allemaal mogelijk. Bij ons zijn Willy Vandersteen, Marc Sleen, Urbanus en Kamagurka wellicht de bekendste striptekenaars en we staan ook wel bekend als een striplandje, maar er is een groot verschil. De Vlaamse stripauteurs tekenen louter voor het amusement, Kamagurka heeft wel iets van Sempé maar is toch vooral absurd. Sempé was spiritueel en intellectueel, ondanks zijn gebrek aan opleiding en vorming! Koel waarnemen van de menselijke activiteit en ze vervolgens gebald weergeven in een paar trefzekere lijnen was zijn insteek.
Hij staat op hoog niveau, het is zo’n beetje de hogeschool van de strip. Hij tekende de kleinheid van de mens, fileerde de Franse samenleving en altijd op een grappige, ontwapenende manier, waarmee je wel moest lachen, zo komisch! In enkele lijnen laat hij de eenzaamheid van de stadsmens zien, zijn trammelant met de anderen, zijn overdreven ambities, zijn hang naar zichzelf, zijn behoefte zich te onderscheiden. En ook de dwaze groepsgeest en de behoefte zich af te zetten. Paris Match: Sempé, c’est la France, l’ironie et la tendresse. Le Point: Sempé croque la vie qui passe. Le Figaro: Il embrassait le monde tel qu’il va, en mêlant ses petits personnages si attendrissants à l’immensité des paysages qu’ils traversent.
Hij was een bonhomme, voorzien van de charme, wenselijk voor het nachtleven, waarin hij Simone Signoret, Brigitte Bardot en Françoise Sagan leerde kennen. Voor die twee laatste tekende hij een grappige prent, waarin je een gehucht ziet van één straat, met aan de ene kant Welkom in… en aan de andere kant Wij danken u voor uw bezoek! In de syndicat d’initiative stelde men een brief op: uw verplaatsingskosten en de kosten voor verblijf zullen te onzen laste worden genomen. Aanvaard, mevrouwen Brigitte Bardot en Françoise Sagan onze zeer respectvolle groeten! In de hoop op een gunstig antwoord verblijven wij,...
Sempé had mededogen met de mens, wiens kleinheid hij tekent. Le Monde citeert een verrassende verklaring, die in de grond toch wel past bij zijn kijk op de mens: niets is gemakkelijk in vriendschap. Discretie, schroom, trouw zijn noodzakelijk. Als de mensen wisten wat de een van de ander vertelt, bleven er geen vier vrienden over in de wereld.
Was ik in Bordeaux, ik ging naar zijn begrafenis, waar hoogstwaarschijnlijk muziek van Charlie Parker zal weerklinken, want hij hield van Parker, van Ellington, van bebop, van jazz in het algemeen, de muziek van de vrije vogels! Om daarna een glas te drinken op een terras, waar de verscheidenheid aan mensenzielen zo openlijk tot uiting komt. Ooit tekende hij een protestbetoging met slogans als Tous pour l’unité, l’Unité avant tout! En na afloop dronken ze op een terras zoveel verschillende drankjes als er beschikbaar waren, iedereen terug individualist! Hij zou er stilletjes om moeten lachen!
Herman van Schoten, Schoten, België, 12/08/2022.
Alle rechten voorbehouden: vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten