50. AMANDA KNOX.

Colpevole - schuldig ! Met dit woord besliste de Italiaanse rechter over het leven van Amanda Knox. De straf bedroeg 26 jaar. Amanda Knox was schuldig bevonden aan de moord op haar kamergenote Meredith Kercher. Ze werd tevens schuldig verklaard aan wapenbezit, verkrachting, diefstal, enscenering van inbraak en laster. De moord werd gepleegd door verwurging en diepen steken met een puntig wapen.

Voorwaar geen kleinigheid. Het was een sensationeel geval en tevens het eerste hoofdstuk van een lange gerechtelijke saga.

In 2016 wijdde Netflix er een documentaire aan. Het is dan ook een schoolvoorbeeld voor het disfunctioneren van de Italiaanse justitie. Daarom blijft het geval Amanda Knox relevant voor de toekomst. Want zo wil je als burger toch niet beoordeeld en veroordeeld worden…

Eerst een chronologisch overzicht van de criminele en justitiële feiten :

01/11/2007 : studente Meredith Kercher wordt vermoord aangetroffen in haar studentenkamer.

29/10/2008 :  Rudy Guede wordt in een verkorte procedure zonder jury, waarin hij toestemde, veroordeeld voor de moord tot 30 jaar opsluiting.

04/12/2009 : studente Amanda Knox en haar vriendje Raffaele Sollecito worden door het Corte d’Assisi van Perugia elk veroordeeld tot 25 jaar opsluiting. Amanda Knox krijgt 1 jaar extra wegens laster ten nadele van de gerechtelijke onderzoekers.

22/12/2009 : Rudy Guede ziet in beroep zijn straf verminderen tot 16 jaar opsluiting omdat hij niet de hoofddader was.

22/01/2010 : openbaar aanklager Mignini wordt door de rechtbank van Firenze voorwaardelijk tot 14 maanden veroordeeld wegens ambtsmisbruik in andere zaken, o.a. de zaak van het monster van Firenze. Zijn zaak was in onderzoek tijdens het proces tegen Amanda Knox en Raffaele Sollecito. Dat bleek geen beletsel te zijn. Ook de veroordeling is geen beletsel om zijn rol als openbaar aanklager in de zaak van Knox en Sollecito voort te zetten.

03/10/2011 : in beroep wordt Amanda Knox veroordeeld tot 3 jaar opsluiting wegens laster ten nadele van de gerechtelijke onderzoekers. Amanda Knox en Raffaele Sollecito worden vrijgesproken van de moord omdat ze de feiten niet gepleegd hebben. Amanda Knox heeft haar straf reeds in voorarrest uitgezeten en keert terug naar Seattle in de V.S.

26/03/2013 : het Corte di Cassazioni verklaart de uitspraak in beroep nietig en beveelt een nieuwe beroepsprocedure in Firenze.

30/01/2014 : de tweede rechtbank in beroep veroordeelt Amanda Knox tot 28,5 jaar en Raffaele Sollecito tot 25 jaar opsluiting. Amanda Knox is niet aanwezig en kan niet worden aangehouden. Raffaele Sollecito is aanwezig en wordt aangehouden.

12/02/2015 : Amanda Knox verlooft zich in Seattle met de muzikant Colin Sutherland. Het stel heeft trouwplannen.

25/03/2015 : het Corte di Cassazioni vernietigt de uitspraak van 30/01/2014. In een ongebruikelijk arrest ten gronde verklaart het Hof Knox en Sollecito onschuldig. Er is geen verwijzing naar een nieuw beroepshof. Dit is het definitieve einde van de gerechtelijke saga.

De zaak deed wereldwijd stof opwaaien. Bij de uitspraken waren wel 500 journalisten aanwezig en rijen satellietwagens. De zaak was opzienbarend door de feiten zelf, door de levenswandel van Amanda, door een gerechtelijk apparaat, dat volkomen uit de bocht ging en door de media, die zich tot niets ontziende tabloïds  opklopten.

Een terugblik.

Amanda Knox en Raffaele Sollecito worden tot hun ontsteltenis in verdenking gesteld van de moord op Miranda Kercher, die ze zouden gepleegd hebben samen met Rudy Guede. De assisenzaak wordt een spektakelstuk met als belangrijkste spelers de verdachten, de openbare aanklagers, de verdediging en de media. In dat theater verschijnt uiteraard ook een stoet aan gerechtelijke onderzoekers, experten en getuigen.

Amanda Knox is een 19-jarige studente uit het Amerikaanse Seattle. Ze komt een jaar studeren in het Italiaanse Perugia. Ze belandt in een studentenhuis, waarin op het gelijkvloers enkele jongens wonen en boven 4 meisjes : 2 Italiaanse, die al afgestudeerd zijn, plus zijzelf en de Engelse studente Meredith Kercher.

Amanda en Meredith worden al spoedig vriendinnen. Dat woord mag worden gebruikt omdat ze samen optrekken en hun intieme leven met elkaar bespreken, ook hun omgang met jongens. Meredith wil een vast vriendje, Amanda gaat aanvankelijk op de experimentele toer. Ze probeert one night stands uit en krijgt daarna verkering met Raffaele Sollecito. Drugs horen er ook bij, vooral dan marihuana. Dat is, in haar eigen woorden, in het studentenhuis even normaal als pasta. Amanda gaat wat bijverdienen in een niet al te best befaamde bar. Met haar leuk snoetje moet ze vooral klanten lokken.

Haar levenswijze brengt haar in een minder fraai milieu, maar dat heeft ze niet in de gaten. Haar naïviteit blijkt verder nog uit haar goedgelovigheid en haar gebrek aan voorbereiding. Ze vertrok naar Perugia zonder vooraf een verblijfsadres te hebben georganiseerd, ze stelt na haar inschrijving aan de universiteit vast dat ze op de universiteit voor buitenlanders zit en dat er nog een tweede, echte universiteit is. Haar naïviteit blijkt ten slotte ook uit haar weigering naar Seattle te vluchten, toen het nog mogelijk was. De recherche aanziet haar al vlug als verdachte maar dat heeft ze niet in de gaten. Ze verklaart te blijven om de politie te helpen. Ze liegt over het drugsgebruik in het studentenhuis. En, gesloopt door ondervragingsmarathons en systematisch suggestieve vragen, wijst ze haar onschuldige cafébaas aan als mogelijke dader. Ze zit in grote moeilijkheden en vergroot die nog door haar gedrag.

De media lusten er wel pap van. Het drugsgebruik en haar seksueel experimenteergedrag is manna voor een bepaalde pers. Ze wordt weggezet als mannenverslindster, die pas is gestopt na haar 7 Italiaanse minnaars omdat ze is gearresteerd. Ze wordt geëtiketteerd als een vrouw met het gezicht van een engel en de ziel van een demon. De werkelijkheid is genuanceerder. In werkelijkheid had ze seks met 4 jongens in Seattle en 3 in Perugia. Amanda draagt zelf bij tot de beeldvorming van een ontaarde en leugenachtige vrouw. Voor de media is het alle remmen los.

De gerechtelijke politie en de openbare aanklagers laten systematisch smakelijke details lekken. De samenwerking tussen media en gerechtelijk apparaat is blijkbaar evident. Haar computer wordt gekraakt. Daaruit worden mails, foto’s en persoonlijke teksten uit haar dagboek doorgespeeld aan de media. Uiteraard blijken daaruit de verzuchtingen van een adolescent en haar puberachtig taalgebruik, zoals : ik zou een moord doen voor een pizza. Ook fragmenten van ondervragingen komen in de openbaarheid. Het wordt een leugenachtige campagne met de bedoeling schade toe te brengen aan haar imago. Zo wordt bijvoorbeeld de gerechtelijke hiv-test groot gebracht in de media, het lijkt bij voorbaat een bevestiging van haar liederlijke levenswandel. Als de negatieve uitslag - na een jaar ! - wordt bekendgemaakt, wordt daaraan geen media-aandacht besteed. Ook kleine details houden de perceptie overeind. Zo wordt een kassabonnetje opgevoerd en afgedrukt in de pers, dat moet bewijzen dat ze ontsmettingsmiddel heeft gekocht om de kamer van Meredith schoon te maken na de moord. De verdediging kan echter aantonen dat het om de aankoop van een pizza ging. Maar intussen is het kwaad alweer geschied. De media geven haar de bijnaam Amanda smentita - leugenaarster. Men publiceert ook details over haar verblijf in de gevangenis. Het publiek leert Amanda goed kennen, tot in persoonlijke en intieme details. Het wordt een soap met afleveringen, smullen maar.

Amanda is nu een bekende mediafiguur. Ze is losgerukt uit de werkelijkheid en opgetild naar het niveau van de slechterik, die recht heeft op pagina 1 van kranten en boekskes. Ze staat voor het boze oog, het kwaad in persoon, de verleidelijke vrouw met het dodelijke mes, de meesteres van satanische sessies, manipuleerster van mannen, die ze meetrekt in haar dodelijke raids, kortom een groot gevaar voor de brave samenleving. In de Middeleeuwen zou zij als heks op de brandstapel zijn geëindigd.

De politie had natuurlijk wel redenen om haar te verdenken. Zij was het die alarm sloeg, toen ze ‘s morgens thuis kwam na een nacht met haar vriendje Raffaele Sollecito in diens appartement. Er was ingebroken, ze vond bloedvlekken, belde niet het noodnummer, liep angstig weg, belde haar moeder in Amerika, die haar adviseerde de politie te alarmeren. Bij ondervragingen, eerst als getuige, sprak ze zichzelf tegen, ontkende het drugsgebruik, toonde zich verward. De politie had aan haar geen moeilijke partij, ze was jong en onervaren en men kon haar verklaringen in de mond leggen, die zij ondertekende, ofschoon ze noch de taal noch de draagwijdte altijd goed begreep.

De politie ging er meteen van uit dat de moord door een huisgenoot moest gepleegd zijn en dat de inbraak in scène was gezet. Ze had in Amanda een voor de hand liggende verdachte en loste haar greep niet meer. Ze had geen belang meer in mogelijk andere onderzoekpistes.

Niet alleen Amanda had haar reputatie. Justitie blameert zich doorlopend en roept over zich een bedenkelijke reputatie af. De onderzoekers identificeren, na Rudy Guede, oppervlakkig twee bijkomende verdachten, organiseren en construeren bewijsmateriaal en sluiten andere pistes uit. Ze kiezen voor de gemakkelijke weg. Het Openbaar Ministerie volgt de onderzoekers kritiekloos en gooit er nog wat drama, oneerlijke experten en twijfelachtige getuigen - die door de mand vallen -  tegenaan. De onuitgesproken leidende gedachte is dat media en justitie snel een veroordeling willen. Men moet scoren, de waarheid is van ondergeschikt belang. De hoofdaanklager verklaart formeel dat de moord is gepleegd met voorbedachte rade, in een speciale ceremonie ter gelegenheid van Halloween. Het was in zijn woorden een seksueel offerritueel. Deze interpretatie doet denken aan de zaak van het monster van Firenze, waar dezelfde openbare aanklager in gelijkaardige bewoordingen de verdachten in zijn pleidooi ten tonele voerde. De man heeft een persoonlijke gerechtelijke reputatie. Advocaten hebben hem beschuldigd van ziekelijke fantasieën en paranoia tegenover iedereen die hem tegenwerkt. Het oproepen van offerrituelen scoort evident bij massamedia en publieke opinie. Deze openbare aanklager gedraagt zich even populistisch als een tv-zender van Berlusconi. Het is hallucinant. Voor zijn optreden in de zaak van het monster van Firenze loopt hij een veroordeling op.

Een reconstructie van de feiten. Of beter, een plausibele hypothese. Rudy Guede breekt in om te kunnen stelen of om seks te hebben met Meredith, een tropisch mooie jonge vrouw, aan wie hij is voorgesteld. Daar er in een studentenhuis weinig te rapen valt en ook de computers van de diverse studenten niet worden ontvreemd, ligt seks als motief meer voor de hand dan diefstal. Meredith weigert, er ontstaat een gevecht, hij doodt Meredith met een keukenmes dat hij bij zich heeft. Hij handelt waarschijnlijk alleen.

Deze hypothese is gesteund op materiële bewijzen. Men vindt direct zijn schoenafdruk in bloed, zijn bloedige handafdruk op het hoofdkussen van Meredith, zijn DNA in het lichaam van Meredith, op een bebloede zakdoek op straat en op excrementen gevonden in de toiletpot. Verdacht ook is de snede in zijn rechterhand en zijn vlucht naar Duitsland.

Rudy Guede is een alleenstaande Ivoriaan, opgevangen door een rijke familie uit Perugia. Hij scoort als basketballer maar geeft dit op door een gebrek aan ambitie en doorzettingsvermogen. Hij raakt aan de drugs en ontwikkelt een leven als kleine inbreker en dief. Zijn fysieke kracht staat buiten kijf. In het uitgaanscircuit wordt hij door de studenten van het gelijkvloers voorgesteld aan Meredith, maar ook aan Amanda en Raffaele. Later serveert Amanda hem een drankje in de bar waar zij werkt. Hij kent hen dus oppervlakkig. Wanneer hij in nauwe schoentjes komt, dist hij hun namen op aan de gerechtelijke politie. De onderzoekers zien hierin een bevestiging van hun hypothese dat de moord door meerdere huisgenoten moet zijn gepleegd. Nochtans verklaart Guede in een opgenomen Skype-gesprek met een vriend dat Amanda en Raffaele niet aanwezig waren bij de moord.

Enkele dagen voor de moord wordt hij in Milaan betrapt bij een inbraak in een kinderdagverblijf. Hij wordt door de politie opgepakt, die vaststelt dat hij alleen handelde en een keukenmes in zijn rugzak had. Na verhoor laat de politie hem gaan. Later blijkt hij ook de dader te zijn van andere inbraken, onder andere bij een advocatenbureau in Perugia.

De bewijslast tegen Amanda Knox en Raffaele Sollecito wordt uiteindelijk onderuit gehaald. Het in beslag genomen mes uit een keukenlade van Raffaele Sollecito blijkt willekeurig te zijn geselecteerd als moordwapen, op grond van professionele intuïtie. Uiteindelijk blijkt het mes vingerafdrukken van Amanda te bevatten, DNA van Meredith en sporen van aardappelmeel. Meredith kwam wel eens bij Amanda en Raffaele, dus wat is de verdenking ? Bovendien past dit mes niet in de snijwonden van Meredith. Het verwijt dat Amanda en Raffaele na de moord zorgvuldig de kamer van Meredith hebben schoongemaakt, slaat al evenmin ergens op. Hoe kan je al je vingerafdrukken en DNA verwijderen en dat van Rudy Guede keurig laten zitten ? Hoe verwijder je overigens DNA ?! Dat van Amanda vingerafdrukken in de badkamer werden aangetroffen, is nogal evident : de meisjes deelden dezelfde badkamer. En waarom zouden ze de kamer schoonmaken en het gebruikte mes oppervlakkig schoongemaakt terug in de keukenlade van Raffaele leggen ?

De afgesneden bh-sluiting van het slachtoffer heeft zes weken op de moordplek gelegen. Talrijke onderzoekers hebben de sluiting verplaatst, er andere spullen overheen gelegd, daarna weer zonder en ook met vuile handschoenen gemanipuleerd. Na zes weken is een minimale hoeveelheid DNA van Raffaele terug te vinden op de bh-sluiting. Onafhankelijk experten uit Rome verklaren ten slotte dat dit DNA niet anders dan van besmetting van de onderzoekers afkomstig kan zijn. De plaats delict was zeer slecht gezekerd, iedereen kon binnen en buiten lopen, de onderzoekers verwaarloosden elementaire principes van handhygiëne, de bh-sluiting werd voortdurend verplaatst vooraleer men er aandacht aan schonk.

Amanda Knox wordt wel nog veroordeeld tot 3 jaar wegens laster. Dat betreft haar aanklacht van ondergaan fysiek geweld door de ondervragers. Ze wordt bang gemaakt, van leugenachtigheid beschuldigd, men eist dat ze de waarheid spreekt en ze wordt tegen het hoofd geslagen in aanwezigheid van andere agenten. Het is haar woord tegenover dat van de ondervragers. Die krijgen gelijk van de rechtbank.

De familie van Meredith is zwaar ontgoocheld dat de daders niet zijn veroordeeld. De oorzaak van dit bijkomende trauma naast het levenslange verdriet om de moord op Meredith is gewoon de Italiaanse Justitie.

De Italiaanse Justitie blijkt niet opgewassen tegen haar taak. Ze besluit onmiddellijk dat de moord een groepsaangelegenheid was. Onder druk van de media volhardt ze fanatiek in het verder aankleden van deze hypothese. De hoofdaanklager blijkt een bedenkelijke fantast te zijn, die wordt veroordeeld voor zijn wilde aanklachten in andere zaken. Desondanks blijft hij in functie. Getuigen worden verzonnen, experten liegen en weigeren halsstarrig hun bewijsmateriaal en gevolgde procedures voor te leggen aan de verdediging, met stilzwijgende goedkeuring van de rechtbank. In allerlaatste instantie velt het Hooggerechtshof (=cassatie !) een definitief arrest, ofschoon het ongebruikelijk is dat het zich ten gronde uitspreekt. Amerikaanse waarnemers vermoeden een politiek manoeuvre. Bij definitieve veroordeling zou de Amerikaanse president immers moeten beslissen over uitlevering.

Amanda Knox was geen braaf meisje. Ze beleefde haar adolescentie in Perugia en liet alle remmen los. Daardoor werd ze een voor de hand liggende verdachte.

Maar het meest verontrustende is het functioneren van de Italiaanse Justitie. Deze grondig verkeerd gelopen assisenzaak is een spectaculair incident, dat media-aandacht opslorpte. De vraag is uiteraard of het hier een eenmalig incident betreft, dat bijgevolg niet veralgemeend mag worden ? Welnu, de fouten, de vooringenomenheid, de hardnekkige drang om bewijzen te construeren, het systematisch lekken naar de pers, dergelijke vaststellingen verraden een onderliggende mentaliteit van de onderzoekers, openbaar ministerie en rechtbank. Mentaliteit is niet eenmalig. Mentaliteit zit dieper, in het systeem.

Deze zaken zijn geen uitzonderlijke incidenten. Over Italië weet ik verder weinig. Maar in België doen zich vergelijkbare incidenten voor. De laatste zaak die stof deed opwaaien was de parachutemoord. Zonder materieel bewijs werd een verdachte veroordeeld omdat innerlijk vermoeden van schuld een voldoende veroordelingsgrond is voor het Belgisch Hof van Cassatie, tegen Europese regels in ! Als je daaraan toevoegt de rol van de pers en van show-advocaten, dan kan je moeilijk anders dan concluderen dat Justitie een bedreiging is geworden van de rechtsstaat. Want elke burger kan met de nodige pech verdacht en veroordeeld worden. Advocaten geven toe dat er onschuldigen in de gevangenis zitten en daders op vrije voeten worden gesteld. Wantrouwen in het gerechtelijk apparaat, ook in civiele zaken, is een vrij algemene opvatting geworden binnen de publieke opinie. Justitie is bovendien een staat in de staat, die bij het minste incident schermt met haar grondwettelijke onafhankelijkheid tegenover de uitvoerende macht. Deze onneembare burcht die Justitie geworden is, behoort bij wet te worden aangepakt en de assisenrechtspraak afgeschaft. Sleutelen in de marge met af en toe een kleine maatregel is onvoldoende. Een grondige hervorming, bijvoorbeeld naar Nederlands of Scandinavisch model, zal echter niet gebeuren, gewoon omdat er onvoldoende druk wordt uitgeoefend. De politieke klasse ontbeert nu eenmaal per definitie de moed voor grondige hervormingen. Zij zal maar zover gaan als de publieke opinie haar drijft. Die publieke opinie heeft wel degelijk in de gaten dat er grote problemen zijn, maar laat zich vooralsnog pamperen met brood en spelen. Je vraagt je wel eens af of de burger zijn stemrecht wel waardig is. Krijgt men de leiders die men verdient ?

Herman van Schoten, Schoten, België, 30/04/2015.

alle rechten voorbehouden : Herman van Schoten.