36. IDENTITEIT.

Identiteit heeft een meervoudige gelaagdheid. Je hebt bijvoorbeeld je identiteit als man, echtgenoot, vader, zondagsschilder, vrijwilliger, politiek mandataris enz. Zo wil het althans een zekere modieuze interpretatie. Een merkwaardige afleiding van betekenis, met een welbepaald motief. Identiteit is, in zogenaamd progressieve kringen van alpha-intellectuelen, een besmet begrip. Dus wordt het uit de oorspronkelijke context gehaald en ontvoerd naar een onschuldig domein. Sociologen plachten dit oneigenlijke domein te omschrijven als rol : je rol als echtgenoot, vader enz.

Identiteit verwijst oorspronkelijk naar persoonlijke achtergronden. Je hebt o.a. een genetische identiteit, een culturele en uiteraard ook een nationale. Nationaliteit dus. Op bezoek in het buitenland wordt niet naar je genetische identiteit gevraagd, noch naar je politieke, maar wel naar je nationale identiteit. Bent u Duitser ? Of Fransman ? Nee, aan uw accent te horen bent u Braziliaan ! Nationaliteit is het eerste waarmee identiteit wordt geassocieerd. Ook al is het een opgelegd etiket, want dat je Belg bent, dat toegeven is niet altijd leuk. Maar ik heb een ontsnappingstruc bedacht. Net zoals de Amerikanen zeggen ik ben van Texas, U.S., zeg ik : ik ben Vlaming, België !

Nu hoor je tegenwoordig meer en meer spreken over de dubbele nationaliteit. Een voorbeeld ter illustratie. De Turkse president Erdogan kwam naar Hasselt. Hij was niet door de Belgische koning uitgenodigd, dus wat kwam hij hier eigenlijk doen ? Wel, het was hem om zijn politieke achterban te doen, hier te lande. Die Turken zijn in feite Belgische Turken, Nederlandse Turken en Duitse Turken. De zaal zat bomvol, de sfeer was van een extatische verwachting want de messias kon elk moment het podium bestijgen. Daar was hij dan. Zijn boodschap was eenvoudig en goed verstaanbaar voor iedereen, geletterd of niet. Jullie moeten in de eerste plaats Turken blijven ! Zijn bedoeling was al even eenvoudig : massaal stemmen vergaren voor de verkiezingen. Die president kwam dus in ons land aan politiek doen. En de Belgische politiek liet dat dus toe. Uit schrik voor een confrontatie. We hebben het niet gezien, dan moeten we niet optreden, weet je wel. Elementair gebrek aan verantwoordelijkheidszin, schrik voor de confrontatie, door de politieke klasse goedgepraat onder het lemma niet polariseren, geen conflictdenken. 

Nu was dit optreden van Erdogan in Hasselt schokkend omdat hij hier politiek kwam bedrijven. Maar dat moet je wel even gescheiden zien van de grond van de zaak. En dan is het verhaal niet langer uitzonderlijk. Overal ter wereld immers heb je diaspora’s en, in volgende generaties, verenigingen op grond van afkomst. Bijvoorbeeld de Nederlandse club in New-York, Vlamingen in Amerika, Portugezen in Brussel, de Belgische club van Tokio, enz. In Argentinië heb je zelfs echte Duitse dorpen, ook in Namibië. Canada is het voorbeeld bij uitstek van tolerantie voor identiteiten. De Canadezen kiezen bewust voor import wegens de schaal van het land gecombineerd met het lage geboortecijfer. De Canadese tolerantie voor andere culturen is hoog. We stelden bijvoorbeeld vast dat Vancouver wijken heeft met winkels en andere voorzieningen met uitsluitend Chinese opschriften, als westerling sta je daar verloren en neen, dit is niet alleen in Chinatown. En de luchthaven lijkt wel in China te liggen. Hebben de Canadezen geen eigen identiteit ? Of is hun identiteit de optelsom van diverse identiteiten, eenheid in diversiteit als het ware ? Maar dekt een dergelijke slogan ook een lading ? Is deze ontwikkeling goed of slecht ? Dat hangt van de invalshoek af. Economisch misschien goed, maar de evidente segregatie zal op termijn voor een gemis aan nationale samenhang zorgen, dat lijdt geen twijfel.

Het is immers toch normaal dat mensen in het buitenland steun zoeken bij elkaar ! Dat is de gevestigde opvatting. De idee van een dubbele nationaliteit is dan ook door een soort normalisatieproces gegaan. Het wordt stilaan abnormaal er publiekelijk tegen te zijn. Er worden zelfs politici verkozen met de dubbele nationaliteit. Meyrem Almaci is zelfs partijvoorzitster  van Groen ! Ze is zowel Belg als Turk. Geen haan die erover kraait. Maar heeft zo iemand voldoende historisch besef om mijn belangen te verdedigen ? Aan haar optreden te horen kan je dat betwijfelen.

Identiteit is wat er toe doet.

Neem bijvoorbeeld de gevoelsmatige band met het thuisland. Die is sterk, altijd. Als je bijvoorbeeld België wil opblazen omdat het eindeloos veel leed berokkend heeft aan de Vlamingen en nog steeds op de Vlaamse kap leeft zonder een greintje respect, dan zou je wellicht iemand zijn die met plezier zijn identiteitskaart verbrandt voor de camera’s van de treurbuis. Maar als diezelfde Vlaming langere tijd in het buitenland verblijft, begint het toch te knagen. Hoe je het ook draait of keert, je hangt vast aan culturele gewoontes uit je leven in je eigen land. Om daaraan tegemoet te komen vind je hier en daar een Duitse winkel of een kleine Hollandse supermarkt. Voor rookworst bij de erwtensoep, weet je wel. De biefstuk met friet is lang niet het enige gemis, het is van alles wat. Veel is anders in het buitenland en je bent gehecht aan je gewoonten. Neem nu de etalage van de slager, de smaak van brood, de geluiden van de vreemde taal. Je betrapt je erop dat je toch af en toe blijft stilstaan aan de krantenkiosk en de titels leest van Het Laatste Nieuws en De Telegraaf. En in je huis heb je natuurlijk een schotelantenne geïnstalleerd, met de tv-zenders van bij ons.

Dat doen de vreemden bij ons ook ! Hele buurten hangen vol schotels, gericht op Marokko, Turkije of andere afkomstlanden. Ze zijn er weggegaan uit armoede, maar naarmate ze het missen, stijgt dat land nu in waardering. Ze willen de band behouden, versterken zelfs en een betere Marokkaan of Turk zijn dan in hun land van oorsprong. Vandaar ook die ouderwetse klederdracht en, in specifieke gevallen, die neiging om zich niet aan te passen.

Het is toch opvallend hoe we vastzitten aan ons land van oorsprong. Dat moet bij immigranten bij ons net zo zijn. Voelen we even aan hoe die miljoenen gastarbeiders, asielzoekers, werkers in de vreemde, geluk- en carrièrezoekers, au-pairs, avonturiers, criminelen-op-de-vlucht, uitgeleende voetballers zich moeten voelen in landen waar hun keuken, producten, geuren en kleuren er niet zijn. En dan hebben we het nog niet gehad over simpele culturele gewoontes en tradities, al was het maar of een deur naar binnen of naar buiten opengaat. Het moet een stille, knagende pijn zijn.

Het thuisland wordt ongemerkt geïdealiseerd, ook bij de Noord-Europeanen in zuiderse vakantiekolonies. Deze emigranten-uit-luxe voelen al helemaal niet de aandrang zich aan te passen. Hun taalkennis blijft beperkt tot enkele woordjes voor alledag. Soms weet men na tien jaar nog steeds niet hoe een Spaanse of Portugese woning er van binnen uitziet en hoe men kookt en leeft.

Het blijven gescheiden werelden, zowel van Noord-Europeanen in Zuid-Europa als van immigranten in Nederland en België. De zogenaamde rijkdom van de multi-culturele samenleving - beter gezegd de multi-etnische samenleving - is toch vooral linkse retoriek.

De dubbele nationaliteit is het symbool voor die identitaire gespletenheid. Je kan erop af geven, omdat de dragers ervan van twee walletjes eten, maar je kan het ook zien als treurige verscheurdheid, het tussen twee stoelen zitten en er nog moeilijk uitkomen. Na de mislukte staatsgreep in Turkije betoogden Turken in Beringen. Ze hadden het over democratie in ons land. Welk land bedoelen ze ?!

Identiteit is een begrip, dat emoties en onverzoenbare standpunten oproept. Er zijn er die zich er frontaal tegen afzetten, er fascistoïde bedoelingen achter zoeken, er de oorlog bijslepen, buiten zichzelf raken van verontwaardiging. En anderen, die er zich tegen afzetten omdat ze het zelf ontstegen zijn, de wereldburger, die zweeft boven het geraas van de kleine wereld daar beneden, die hem stoort. Voorganger van deze minderheid is de politieker Verhofstadt, die vooral theater maakt en naar wie weinig wordt geluisterd.

Beide soorten ontkenners doen de werkelijkheid geweld aan. Ergens bijhoren, je stam herkennen als jouw stam, dat is fundamenteel menselijk en van alle tijden. De beide dictaten, dat van het wereldburgerschap en dat van het gelijk strijkende multi-culturalisme, miskennen deze condition humaine.

Het zit hem vaak in kleine dingen. Neem eens de trein in België en reis door naar Nederland. Het geluidsniveau van de conversatie verandert als het ware aan de landsgrens. Of een Afrikaan, die in je straat komt wonen. Plots zie je hem staan praten met een landgenoot, die zijn auto stilzet midden op de rijweg want het is tijd voor het ritueel van het palaveren.

Identiteit zit iedereen in de genen. Het begint met je afkomst, de heimat. Op vakantie in het buitenland bijvoorbeeld zegt ik: ik ben van Oud-Turnhout, maar ik woon al dertig jaar in Schoten. Maar vraag me niet naar straatnamen in Schoten, die van Oud-Turnhout ken ik op mijn duimpje, behalve dan die van de nieuwe wijken. Dan is er de taal als bindmiddel, gebruiken, gewoonten, cultuur. Na enkele maanden fado in Portugal is radio Minerva uit Antwerpen een welgekomen verademing. Op de Olympische Spelen zie ik de gebroeders Borlée hardlopen en Nafi Thiam goud winnen in de meerkamp. Maar dan worden ze geïnterviewd en spreken ze Frans, ze kennen geen woord Nederlands, mijn taal en de eerste taal in België. Op slag voel ik me van hen vervreemd, die zijn niet van ons.

De filosoof Vermeersch (1) ondersteunt mijn nationalistisch aanvoelen van mijn identiteit. Een citaat : Het valt doorgaans samen met een grondgebied, behalve bij de Joden, die daar nochtans wel actief naar streven. De combinatie van de heimat Vlaanderen met de afkomst uit Marokko of Turkije ondergraaft de gemeenschappelijkheid. En hoe meer gemeenschappelijkheid hoe sterker de samenhorigheid.

De multi-culturele religie gaat daar rücksichtlos tegenin. De identiteit van vreemde nieuwkomers wordt opgehemeld, die van de autochtone blanke weggedrukt. Zij heeft spelregels en taboes opgesteld, die zij voor iedereen geldend heeft verklaard, al zijn ze nog niet gevat in tien nieuwe geboden en zijn ze evenmin afgekondigd door een officiële voorganger, lekenpastoor Jos Geysels bijvoorbeeld.

Er is een oplossing : respect en tolerantie voor alle nationale gevoelens, maar strikt binnen de wet en zonder de autochtone meerderheid te provoceren. Tegelijk ruimte geven en grenzen stellen. Wie van links tot rechts heeft daar bezwaar tegen ?

U voelt het aan : deze grondhouding is de redelijkheid zelve, maar zij opent tegelijk discussies over grenzen en over provocaties. Wordt vervolgd.

Noten :

(1)   : Vermeersch, Etienne, De Vlaamse identiteitsvorming was een logisch proces, Doorbraak 09/2013.

Herman van Schoten, Schoten, België, 16/10/2015.
alle rechten voorbehouden : Herman van Schoten.