3. VERNISSAGE.

We moeten naar een vernissage. Of beter : we mogen er naartoe. Want we kregen een vriendelijke uitnodiging. En moeten houdt een verplichting in, iets in de zin van we kunnen er moeilijk onderuit.

Niets daarvan vandaag, we gaan er graag naartoe. Omdat we klanten zijn, jawel ! We kochten hier in een opwelling een prachtig schilderij. Van Marie-Paule Benoit Basset. Klasse !

Er was een bliksemflits : wawh ! Gegrepen als we waren door het esthetisch moment. En als dan de randvoorwaarden toevallig ook nog vervuld zijn - een galerijhoudster die voortreffelijk haar rol speelt van rustige, beschaafde deskundige, enkele dagen uitproberen thuis, een jeukende portemonnee - , als dat alles ook nog samenvalt op dat eigenste moment van vervoering, tja, dan ben je verkocht. Letterlijk en figuurlijk, want deze sector is niet minder commercieel dan andere.

Wat maakt dat de wereld om je heen plots stilstaat en er even een vonk overspringt, die zeldzame vereniging tussen kunstwerk en toeschouwer ?

Het is in elk geval een subjectief moment van verheffing. Want kunst is bij uitstek een subjectieve aangelegenheid. Wat vele anderen mooi vinden, raakt jou vaak niet. Hooguit ben je geïmponeerd door de naam en de faam, je behoort het mooi te vinden. Daarvan bulken de kunstboeken en de musea. Zelfs in het Louvre of in de Alte Pinakothek houd je na een lange dag rondslenteren, zaal in zaal uit, slechts zere voeten en een handvol memorabele werken over. Subjectiviteit is een essentieel ingrediënt van kunst beleven, dat is nogal wiedes.

Toch mag men zich daarin niet vergissen, er is meer nodig. Het kunstwerk moet ook objectief klasse en techniciteit uitstralen. De techniciteit spreekt voor zich : verf, penseelgedrag, kleur, compositie, enscenering, kadrering, details. De klasse betreft thema en visie. Er moet iets afspatten, een boodschap, een emotie of een trilling omwille van de perfecte vorm, het doek moet leven. Het moet je kunnen raken, ook al raakt het jou niet persoonlijk. 

Hierin verschilt de zondagsschilder van de kunstenaar. De vlijtige liefhebber schildert er in zijn vrije tijd op los en is vooral bezig met het verbeteren van zijn techniek. Wat zijn huisvlijt mist is visie, betekenis, uitstraling, emotie. Hij is een brave leerling, maar hij pakt je niet, laat staat inpakken. Hij verdient aanmoediging, maar zelf ga je er je tijd niet aan verdoen. Helaas duikt dit euvel ook op bij gerenommeerde kunstenaars. Zij zijn soms veel slechter dan onze eerlijke zondagsschilders, omdat ze misbruik maken van hun talent voor spectaculair effect en geld. Schoolvoorbeeld : Anish Kapoor. Deze arrogante opschepper bestaat het een museumzaal in te richten met een verfkanon. En maar spuiten. Ik stel voor de man te tooien met pek en veren en hem zo tentoon te stellen op Fifth Avenue, weer een kunstwerk !

Nu kan een schilderij objectief hoge kwaliteit in zich verenigen, als het subjectief niet aanslaat, dan kan het nog wel kunst zijn, maar niet voor jou. Voor dat subtiele onderscheid is enige vorming vereist. Ik persoonlijk moet bijvoorbeeld geen Van Gogh aan mijn muur hebben, verkopen zou ik hem wel natuurlijk.

Het publiek, vandaag op de vernissage, is tamelijk divers. Je veronderstelt dat ze allemaal goed in de slappe was zitten en ook kunstliefhebbers zijn, dat spreekt. Je nipt  van je glas champagne en kijkt rond. Hier en daar staan je ogen even stil voor een vlugge taxatie. Een dame op leeftijd wijst naar een tableau en legt haar vermoeide metgezel, geconditioneerd wellicht na een huwelijksleven ja-knikken, ernstig uit wat hij zien moet. De man knikt zoals van hem verwacht wordt en laat zijn wenkbrauwen op en neer gaan, als om verwondering te veinzen voor de zoveelste trouvaille van vrouwlief. Intussen loert hij naar de ober en de fles. Een koppel wacht vergenoegd het verloop van deze bijeenkomst af, zij amuseren zich, het zijn stille genieters. Anderen veinzen belangstelling maar zijn wellicht gekomen voor straks, als de muziek losbreekt want er is een dj aangekondigd, de jongste van het land ! Weer anderen ontmoeten elkaar hier als bij toeval en wisselen luid sociale klap uit. Enkele jongere dames begluren elkaar, vooral het concurrentievermogen. Na enkele keren te zijn bijgeschonken, verhoogt het aantal decibels. Beheerste joligheid heerst nu in dit beschaafde gezelschap. Daartussen valt een enkel jong koppel op. Ze staan kaarsrecht vrank en vrij te wezen, hij met het hoofd in de nek en dure casual chic, zij met iets te veel rouge om de lippen en een decolleté geschikt voor een gedicht. Een zwaar besnord heerschap, ietwat gedrongen boven een gastronomisch buikje, draagt drankjes aan voor zijn overjarig gezelschap, bestaande uit een suffige moeder met stok en een nog patente echtgenote, die loert en grijnst en zich niets laat ontglippen, nu ze eindelijk eens buiten mag. Ze draagt een deux-pièces, klaarblijkelijk al even oud en goed geconserveerd, getuige de geur van mottenballen. Daar in de hoek staat een koppel waarmee we routineus aan de praat raken. Ze zijn net terug uit Portugal. Ze zijn van de beproefde combinatie time-sharing en golf. Een frêle vrouwtje staat verderop naast haar man in gala-uniform van de marine, zij vergissen zich wellicht van locatie, want de haven is hier vlakbij.

Gemeenschappelijk aan dit divers gezelschap is beschaafd gedrag. Alsof alle gasten hier naartoe gevlucht zijn, naar deze oase van stijlvolle omgangsvormen, zij het zonder stijve etiquette. Buiten mag dan chaos en boertigheid heersen, hier is als het ware een zeldzame app aangekoppeld, waardoor stijl automatisch iedereen besmet.

De vestimentaire uitrusting, die hier voor de gelegenheid uit de kast mocht komen, is tamelijk divers, er is geen specifieke dresscode te ontwaren. Buiten dan de verinnerlijkte norm, die erin bestaat dat je je op je best vertoont. Kleren maken de man en de vrouw, zo is dat. Anders dan de lompen buiten op straat. We vertoeven even in een esthetisch reservaat.

Beeld je je in daar eens doorheen te kijken, een vingerknip en floep, alle kleren weg, dan valt de magie zo weg. Naakt is er niets meer aan, op dat jonge narcistische koppeltje na misschien. Buiken, plooien, wratten, knobbels, eelt, striemen, uitpuilingen allerhande, scheve verhoudingen, littekens van een heel leven. Hier, op deze aangeklede receptie, begrijp je de zin van versieren en optutten, het zou anders te droefgeestig worden voor het esthetisch oog. Rubens zou ze gelijk onverbiddelijk op het doek gooien, wat moest hij er anders mee ? 

Anderzijds zou zo’n onthullende uitkleedpartij ook voordelen hebben. Personen met geheime tekens van de maffia en van de loge vallen meteen door de mand. De deftige dames en heren met verborgen tattoos al helemaal, geestelijke basse classe, ongeschikt voor toetreding tot de esthetische aristocratie.

 

De twijfel sluipt naar binnen. Zouden dat hier allemaal kunstliefhebbers zijn ? Of kopers omwille van de sociale druk, omdat het goed staat in hun milieu ? Oneerbiedig gezegd : kunst aan de muur en kitsch in de kop ? Je schrikt van je eigen, boze gedachte en nipt nog maar eens van je eersteklas glas. Je glimlacht breed tegen iedereen om je invallende gedachte te camoufleren, je dwingt jezelf om je aangekweekte cynisme af te stoppen en zoekt koortsachtig naar een positief alternatief. Dat gelijk te binnen schiet, dankzij onze te vroeg verscheiden dichter Tony Rombouts (1)  - stadsdichter voor het woord bestond. Zijn gedicht wil ik u niet onthouden :

            Tijdens een selecte vernissage

            à la Galerie des Arts Contemporains

            praalt zij nonchalant

            met hoogwaardigheidsbekleders

            en artiesten

            over l’importance de la Culture.

            Maar in het diepst van haar gedachten

            vindt zij zichzelf toch wel

            het mooiste schilderij.

            Nipt daarom voorzichtig

            van haar glas champagne

            en stelt zich wandelend tentoon

            met precieuze gebaren

            en een geroutineerde glimlach,

            zo breed,

            als haar daverend decolleté.

            Alle ogen volgen ijlings mee.

Noten :

(1): Rombouts, T., Les Demoiselles de la Mer.

Herman van Schoten, Antwerpen, België, 10/10/2016.

alle rechten voorbehouden : Herman van Schoten.