296. ZIJN KLIMAATSCEPTICI GEK?

 

Ik ben klimaatscepticus. Niet door deskundigheid, karakter of ideologie, maar door ergernis over de absolute aanspraken van het IPCC. Ik beweer niet gaten te kunnen schieten in de technische bevindingen van het IPCC, maar heb wel logische twijfels. En haar aanbevelingen zijn een politiek programma, dat één welbepaalde visie opdringt. 

Het IPCC is een denktank van de Verenigde Naties. De opdracht is de actuele stand van het klimaatonderzoek samen te vatten. Het IPCC concludeerde al enkele jaren dat de mens verantwoordelijk is voor de huidige opwarming, die de laatste 100 jaar veel sneller is gegaan dan de duizenden jaren daarvoor. In april 2022 stelde het IPCC maatregelen voor die de uitstoot van  CO₂ kunnen verminderen in landbouw, verkeer, energie, industrie en stedelijke bebouwing. 

Het IPCC heeft gezag. In onze landen heeft het IPCC de status van onfeilbaarheid verworven. De befaamde paleoklimatologe Valérie Masson-Delmotte (1) stelt onomwonden dat de opwarming voor 100 % te wijten is aan de mens. Bekend docent aard- en klimaatwetenschap en publicist Bart Verheggen (2): De discussie is gesloten. Het principe van hoor en wederhoor is uitstekend, maar niet als het om wetenschap gaat. Filosoof Herman Philipse: klimaatsceptici zijn onverantwoorde gekken (3). Al Gore (4): er is een verband tussen CO₂ en temperatuur, een kleuter kan het zien. 

Nu is wetenschap inderdaad geen domein voor democratische inspraak. Twee plus twee is nu eenmaal onder alle omstandigheden vier. Nog een voorbeeld. Het beginsel van de zwaartekracht staat vast, ook al wordt haar werking nog niet helemaal begrepen, met name in relatie tot zwarte gaten. Niemand zal het principe ter discussie stellen, tenzij hij rijp is voor opname in een daartoe geschikt instituut, zoals Philipse suggereert. En als een kleuter het kan zien, dan is het uiteraard einde discussie, wat de bedoeling is. We moeten de klimaatpausen geloven, op straffe van verbanning naar de psychiatrie of naar de hel, maar ja, die bestaat ook maar bij gratie van geloof.

Is klimatologie een wetenschap van de orde van wiskunde en natuurkunde? Neen zeg! De aannames zijn hypothetisch en de prognoses onzeker. Kritiek wegzetten als niet legitiem en critici als pseudosceptici getuigt van een geest van onverdraagzaamheid en absolutisme. 

Enkele voorbeelden. Critici van het IPCC werden geweerd uit het overleg en de alternatieve club, de Heartland-conferentie, die in 2021 haar 14° congres hield, werd belachelijk gemaakt en uitgesloten. Uitnodigingen aan IPCC-leden om te spreken op de Heartland-conferentie werden genegeerd. Al Gore werd gelokt met een premie van $ 10.000, hij gaf verstek. 

In 2006  kwam de film An Inconvenient Truth uit (4). In 2007 kwam een tegenfilm uit: The Great Global Warming Swindle (5). Hierin worden de simplificaties van Al Gore en co aan de kaak gesteld, foutieve voorbeelden en gemonteerde beelden ontmaskerd en misleiding aangetoond. Het werd klimaatzwendel genoemd. De tegenfilm werd vervolgens weer onderuit gehaald door IPCC-aanhangers. Wat gebeurt hier? Je moet weten hoe een en ander in zijn werk gaat in de VS. In dat land is gelijk hebben ondergeschikt aan gelijk krijgen. Wie het meest aandacht kan krijgen wint! Read my lips, geloof me maar! Het gaat om scoren (en de bijbehorende reclame of onderzoekssubsidies), het gaat om niets anders, en met gelijk welke argumenten. Daarvan weten de ex-presidenten Bush en Trump een en ander… 

Nu ten gronde. De twijfels worden gevoed door de principiële imperfectie van modellen en het niet-neutrale karakter van wetenschap. 

Imperfecte modellen. De vergaande conclusies uit de metingen zijn betwistbaar omdat men werkt met modellen. Een model is een rekenkundig vergelijkingenstelsel van een aantal ingevoerde variabelen, die geacht worden de werkelijkheid weer te geven. Welnu, er doet zich een methodologisch probleem van de eerste orde voor. Andreas Kinneging (6) illustreert het probleem van werken met modellen aan de hand van een eenvoudige rekenkundige vergelijking. Men neme twee modellen: model A en model B. 

In model A is x-y = 1 en is x-1,00001y = 0. Wat is dan de waarde van x en y? X is bijgevolg 100.001 en y = 100.000. In model B is x-y = 1, idem aan model A. Maar nu treedt een variatie op: x-0,99999y = 0. Het verschil in coëfficiënt tegenover model A bedraagt 0,00002. Het resultaat echter wijkt aanzienlijk af van dat van model A. In model A was y = 100.000. In model B is y = -100.000. Een verschil van 200.000. Ziet u het gigantische verschil in resultaat bij een miniem verschil van input in de variabelen van het model?! De kleinste variatie in input werkt door als een enorme versneller op het resultaat. 

Doet zich dit ook voor in de klimaatwetenschap? Enkele twijfelgevallen. Stel, je geeft de resultaten van de meetstations in het zuidelijk halfrond evenveel gewicht als die in het noordelijk halfrond. Je krijgt een ander resultaat want de noordelijke meetstations zijn oververtegenwoordigd door gebrek aan voldoende meetapparatuur in het zuiden. Nu is er in het noordelijk halfrond ook nog meer land dan in het zuidelijk halfrond, wat een verschil in opwarming met zich brengt. Bovendien zijn er in het noordelijk halfrond meer mega-steden dan in het zuiden en dat zijn even zovele hitte-eilanden. Is dit euvel verrekend? Twijfel.

Een andere kwestie. CO₂  is het broeikasgas dat de meeste aandacht krijgt. H₂O (gasfase) wordt nochtans voor 2/3° verantwoordelijk geacht voor de opwarming. Is waterdamp niet de thermostaat van de aarde ? Twijfel. Wordt de atmosferische waterdampspanning even nauwgezet gemeten en opgevolgd als CO₂? Kan men de evolutie van H₂O met terugwerkende kracht achterhalen? Dat wil de geïnteresseerde leek weten. 

Anderzijds, er waren tijdvakken met veel CO₂ en lage temperaturen en tijdvakken met weinig CO₂ en hoge temperaturen. Twijfel. Ongeveer 55 miljoen jaar geleden zouden de CO₂-concentraties 7 x hoger zijn geweest dan nu. Tussen 1940 en 1975 steeg de CO₂-concentratie bij een dalende wereldtemperatuur. Twijfel. Een criticus oppert nog een andere, verrassende veronderstelling: zou CO₂ de temperatuur volgen ipv haar op te drijven? Als het warmer wordt, ontsnapt er meer CO₂ uit de oceaan - net zoals een flesje cola meer borrelt bij verhitting, bij wijze van simplistische vergelijking. Twijfel. 

Als al deze twijfels onzin zijn, welnu, leg het dan bevattelijk uit voor de leek ipv blind vertrouwen te eisen! Anders ontkom je niet aan de snijdende kritiek van Andreas Kinneging: de modellen van de klimaatwetenschappers zijn van caoutchouc. Ze zijn zo zacht als boter. Om daar radicale beleidsvoorstellen op te baseren, is niet alleen ondoordacht, het is volstrekt onverantwoord.

Zo ver ga ik niet, dat laat mijn onbestaande deskundigheid niet toe. Je moet ook niet in dezelfde val trappen als de klimaatfanaten. In dit geval dus je twijfel verabsoluteren zoals zij hun gelijk verabsoluteren. Mijn gelijk betreft slechts het absolute karakter van de nieuwe evangelische boodschap. Er is nog net geen strafwetgeving op negatie…

De twijfel is dus relatief. Want een portie gezond verstand volstaat om te beseffen dat we de aarde danig mismeesterd hebben. We zijn niet verantwoordelijk omgegaan met de aarde, waarvan we niet de eigenaar zijn maar slechts de rentmeester. Er is inderdaad een majeur milieuprobleem. 

Maar een drastische energietransitie doordrammen op grond van imperfecte modellen is als de tanker, die blind doorvaart en niet meer omkijkt. Probleem en oplossing zijn niet eenduidig. Nochtans draaft  men door in dezelfde aannames en oplossing. 

Het neutrale karakter van wetenschap. In 1962 schreef Thomas Kuhn (7) zijn baanbrekend boek over de structuur van wetenschappelijke revoluties. Wetenschap is niet neutraal, maar de uitkomst van onderzoek  binnen geldende opvattingen, die hij paradigmata noemde. Binnen het paradigma onderzoekt iedereen zijn onderzoeksobject vanuit dezelfde uitgangspunten, wat vanzelf leidt tot resultaten in dezelfde richting. Maar paradigmata verschuiven met de tijd, men spreekt dan van paradigma-shift of paradigma-sprong. Ook zijn er individuen die een verandering van perspectief afdwingen, zoals Copernicus, Newton, Einstein, Darwin. En zelfs in het geloof: Luther. 

Om  het belang van dit inzicht te onderstrepen even een illustratieve uitstap naar de financiële wereld. Als je op internet op zoek gaat naar de betrouwbaarheid van banken, kom je al snel bij ratingkantoren uit als Fitch en Moody’s. Zij kennen banken een quotatie toe van A tot C, waarbij ze elk nota bene een eigen systematiek hanteren. Hoe verder weg van A, hoe groter de kans dat de bank kan omvallen, daar is je geld dus minder veilig. Merkwaardigerwijs houden deze instituten volstrekt geen rekening met de rol van de Staat. Belfius bijvoorbeeld is een Belgische bank, voor 100 % in handen van de Staat. Het risico je spaargeld kwijt te raken is dan ook nul, anders dan bij privé-banken met een overheidsgarantie tot € 100.000, waarvan het nog maar de vraag is wat die waard is, zoals uit het geval van de Portugese bank BES is gebleken. Waarom houden kredietbeoordelaars geen rekening met het aandeelhouderschap van de Staat? Antwoord: het valt buiten hun kapitalistische logica, het valt buiten hun waarnemingshorizon, hun paradigma voorziet er niet in. Nu is dit geenszins een aanbeveling om snel naar Belfius te vluchten, want de tevredenheidsindex van de klanten staat voor 93% op negatief (8)! Je wordt er dus behandeld als een vod, maar je geld is er veilig, want de luim van klanten heeft daarmee niets te maken. 

Wat nu is de disciplinaire matrix (7) van het IPCC? Het komt, eenvoudig gesteld, hierop neer:

-de mens is verantwoordelijk voor de recente opwarming;

-er is een rechtstreeks oorzakelijk verband tussen de toename van CO₂ en de opwarming;

-fossiele brandstoffen zijn de boosdoener;

-de tijd om de opwarming te beperken is zo goed als op;

-de politiek voegt er nog aan toe: met kernenergie kopen we tijd voor de ontwikkeling van voldoende groene energie. 

Dit is een visie met oogkleppen. Worden onderschat: de invloed van de zon, de overbevolking, de obsessie met groei en de gevaren van de klassieke kernenergie. Wordt overschat: de hype van hernieuwbare energie. 

Eerste factor: de zonnecycli. Milutin Milankovic (1879-1958) ontwierp een wiskundige theorie over de variaties in de baan van de aarde om de zon. De naar hem genoemde parameters leidden tot cycli die intensiteit en verdeling van zonne-instraling op aarde bepalen. Zij ligt aan de oorsprong van ijstijden. De laatste ijstijd eindigde zo’n 10.000 jaar geleden. Het smeltwater vulde de ruimte, die nu Noordzee heet en waardoor het Verenigd Koninkrijk een eiland werd. De huidige opwarming echter is van zeer recente datum. Nog in de harde winters van 1947 en zelfs 1963 (!) werd betoogd dat het de eerste 100 jaar kouder zou worden dan normaal. De huidige, zeer recente opwarming is ondermeer toe te schrijven aan het verstoken van aardolie, steenkool en aardgas. Maar kan je dat menselijk aandeel in de recente opwarming op 90 tot 100 % vastklikken gezien het gestelde over de factor zon en de beperkingen van elk model? 

Men kon de zonne-activiteit reconstrueren van het jaar 969 tot 1933 door middel van onderzoek van de concentratie van radioactieve koolstof in boomringen. Op basis daarvan concludeert men dat de invloed van de zon op de globale opwarming maximaal 0,5° is. Maar in de periode 1645-1715 was er een historisch koude periode op aarde. Hoe past dat in de bewering van 0,5°? Attenborough (9) merkt op dat de gemiddelde variatie in wereldtemperatuur over de laatste 10.000 jaar beperkt bleef tot 1°. Jaja, op een dergelijk ruime tijdschaal wordt de periode 1645-1715 compleet uitgevlakt. Bagatellisering van de invloed van de zon en verabsolutering van de invloed van de mens over slechts de laatste 50 jaar ? Te meer daar slechts sinds 1978 de stralingssterkte van de zon gemeten wordt vanuit de ruimte, wat inderdaad een stap vooruit betekent. Overtrokken conclusies? 

Kortom, men weet een en ander van de zon, maar in feite nog veel te weinig voor de voortvarende conclusie dat de zon de laatste 50 jaar geen significante invloed op de temperatuur zou hebben gehad. Eén onderzoeker beweert trouwens dat ook Mars opwarmt! Overigens, de oceanen warmen al tientallen eeuwen op, met als gevolg stijging van het zeeniveau, tot zo’n 1 tot 2 meter per 1.000 jaar. Als dit allemaal waar is, dan zou je kunnen opperen dat we het begin meemaken van een interglaciale periode van opwarming, die zo’n 10.000 tot 20.000 jaar kan duren…Waarom zou deze bewering onzin zijn en die van het IPCC de grote waarheid? Omdat de bekende data die richting uitwijzen en het alarmsignaal zo hoog mogelijk moet zijn om politiek te scoren. Angst als motor van verandering. 

Tweede factor: de overbevolking. Op de zon heb je geen invloed, maar op de menselijke activiteit wel. Overbevolking is een gigantisch probleem. Zij tast het draagvlak van de aarde aan. Welnu, er zou volgens geografen een gelukkige omslag gaande zijn, een demografische transitie. Een land gaat vanzelf van grote geboorte- en sterftecijfers naar minder geboortecijfers en lagere sterftecijfers naarmate de welvaart toeneemt. De wereld zou aldus op weg zijn naar stabilisering van de bevolkingsaantallen. De bevolkingspiek zou begin 22°eeuw te situeren zijn en zou 11 miljard mensen bedragen, tegenover 8 miljard einde 2022. Maar ja, blijft er dan bij wijze van spreken nog 1 bos over?! Welnu, dat gaat dus veel en veel te traag. Attenborough (9) lijkt daar welwillend op te wachten vermits hij vertrouwen heeft in een zelfreinigend vermogen, dat optreedt naarmate de welvaart toeneemt. Hij bepleit investeringen in sociale en onderwijsstructuren, maar roept niet op tot een grootscheeps en dringend programma, terwijl de klimaattransitie anderzijds geen uitstel duldt? Wat voor zin heeft het onze persoonlijke voetafdruk te verkleinen als er in grote streken van de wereld op los wordt gekweekt?! Deze factor is zo duidelijk dat er geen verdere analyse nodig is. Het is een ethische evidentie.  

Derde factor: de economische groei. Groei is de kern van het kapitalisme en verantwoordelijk voor vernietiging van de natuurlijke biotopen. Waarom stelt het IPCC het kapitalistisch groeimodel niet ter discussie? Dat doet men niet, want dat is politiek! Maar het niet ter discussie stellen is eveneens politiek! Men bepleit ingrepen op de domeinen landbouw, verkeer, energie, industrie en stedelijke bebouwing. Dat zal inderdaad bijdragen aan een schoner milieu, maar de achterliggende oorzaak wordt niet aangepakt: kapitalistische groei. 

Vierde factor: de schijnveiligheid van klassieke kernenergie. Kernafval en veiligheid worden vergeten. Harrisburg(1979), Tsjernobyl(1986) en Fukushima(2011) zullen zich immers niet voordoen in onze zeer druk bevolkte regio, zo lijkt het blinde geloof! De ontmanteling van de kerncentrale van het Duitse Greifswald en van het Engelse Sellafield zal meer dan 30 jaar duren en kost miljarden. Welnu, deze bezorgdheid is niet slechts de mening van een individuele burger(10). De ontwikkeling van nieuwe, kleine kerncentrales 2.00 zal de eerste jaren nog niet tot operationele centrales leiden. Bovendien zullen ze leiden tot nieuwe grootscheepse verspilling 2.00 want kernfusie klopt aan de deur. 

Vijfde factor: de hype(11) van hernieuwbare energie. Er worden inderdaad vorderingen gemaakt met wind- en zonne-energie. Nederlandse wetenschappers slaagden erin restwarmte van de industrie in warmtebatterijen op basis van zout op te slaan. De productie en verwerking van de massa batterijen echter stelt weer een nieuw milieuprobleem… 

Toch waarschuwt een elektronisch ingenieur, professioneel actief in de sector: laadpalen staan nog maar aan het begin van hun ontwikkeling, het rendement van zonnepanelen is beperkt en verzwakt vrij snel, batterijen zijn niet milieuvriendelijk. Windmolens kunnen geen permanente productie garanderen. Atoomcentrales zullen nodig blijven voor de bevoorradingszekerheid. De grote onbekende echter is de onberekenbaarheid en onvoorspelbaarheid van de politiek met haar groot gebrek aan deskundigheid, haar verborgen agenda’s, de afhankelijkheid van wisselende coalities, de vele zelfbenoemde experten. De euforie van hernieuwbare energie lokt opportunisten naar de sector, die er geen verstand van hebben, zoals elektriciens en dakbedekkers. Investering in de (elektriciteit slurpende) productie van waterstof zou zinvol zijn - Japan zet in op waterstofauto’s - , maar aan het huidige tempo zal de productiecapaciteit nog wel 10 jaar onvoldoende blijven. Waarom ligt dat tempo laag? Omdat bijvoorbeeld Nederlandse bedrijven slechts 1,3 cent voor een kuub gas betalen (de burger betaalt 35 cent), er is dus geen noodzaak. Cynisch besluit: hernieuwbare euforie ipv hernieuwbare energie…?

Een andere benadering. Verre van het een nieuw paradigma te noemen - dat zou even aanmatigend zijn als de aanspraken van het IPCC -, is het niet moeilijk de volgende uitgangspunten te formuleren:

-de zon is de grote onbekende, de olifant in de kamer; 

-vervuiling en vernietiging van de natuur zijn integendeel welbekend en hebben wereldwijd een dergelijke omvang aangenomen, dat het wijs is maatregelen te nemen;

-de twee fundamentele oorzaken zijn obsessie met groei en overbevolking;

-aanpassing aan de opwarming is minstens belangrijk als de beperking ervan;

-kernfusie is het ei van Columbus voor de energievoorziening.

De obsessie met groei is ingebakken in het kapitalistisch economisch model. Kenmerken: altijd meer productie, schaalvergroting vanaf de bakker die een tweede en derde winkel wil tot multinationale ondernemingen, die hun wil opleggen aan politieke overheden, gigantische vervuiling veroorzaken, kolonisering van grondstoffen en mensen organiseren, privatisering van overheidsbevoegdheden afdwingen, wereldwijd een consumptiemodel opdringen. Motor van deze fenomenen is de drang naar winstmaximalisatie, ook van banken, die een professioneel financieel instrumentarium - financial engineering - ontwikkelden, waarbij dienstverlening aan de burger niet langer centraal staat. Dit neoliberalisme is in de grond extreem liberalisme, net zoals je extreem linkse en extreem rechtse politieke  partijen hebt. Zo goedkoop mogelijk produceren en just in time zijn er instrumenten van: men importeert grondstoffen uit Japan, vervoert ze naar Nederland, vervolgens naar Vietnam voor bewerking, terug naar Nederland en het product gaat finaal naar afnemers in Europa. 

Wie groei in twijfelt trekt, kan rekenen op een muur van afwijzing. Ook de filosoof Maarten Boudry(12) bepleit groei. Groei is volgens hem niet het probleem, maar de oplossing. Dankzij groei ontwikkelen we technologie en maken we geld om de uitstoot naar nul te kunnen brengen. Gelooft u dat?! Hoe zou zijn gezagvolle mentor, wijlen Etienne Vermeersch, hier tegenaan kijken?! Boudry maakt geen onderscheid in soorten groei. Kapitalistische groei leidt tot accumulatie van rijkdom voor weinigen en armoede voor velen enerzijds en tot vervuiling en ongelijkheid anderzijds. Kapitalistische groei maakt geen onderscheid tussen maatschappelijk relevante en maatschappelijk schadelijke groei. Overigens, de elektrische motor had al een generatie eerder kunnen worden ingevoerd. Het belang van de olieboeren, weet je wel…

Andersoortige groei staat ten dienste van bevolking en milieu. Een voorbeeld: zonne-energie van Afrika afnemen, waardoor kapitaal naar die landen vloeit en nieuwe werkgelegenheid ontstaat. Technische haalbaarheid is uiteraard een voorwaarde plus oplossing van een aantal bezwaren geformuleerd in artikel 179, getiteld Maakindustrie naar Afrika? Het is maar een idee van een benadering, gericht op ontwikkeling en voorspoed. 

Jacinta Ardern, de Nieuw-Zeelandse eerste minister, gaf een aanzet. Ze slaagde erin het BBP als meetinstrument voor de nationale welvaart te vervangen door het PPP (9): profit, people, planet. De eerste toepassing kon je zien in de corona-crisis, die zij voortvarend aanpakte. Haar land is een eiland, dat hielp uiteraard zonder meer. Maar zij stelde een volledige lockdown in, voor er nog maar 1 corona-dode gevallen was, zonder acht te slaan op economische overwegingen, die in de westerse wereld voor aarzeling zorgden, met het jojo-effect van de besmettingsgolven tot gevolg. Goed, Jacinta Ardern zal niet bij machte zijn persoonlijk een paradigma-sprong af te dwingen, maar haar signaal kan tellen. Milieu-economen worden zelfs meer en meer ernstig genomen. In 2018 kreeg milieu-econoom Nordhaus een gedeelde Nobelprijs! Ook toonaangevende nieuwe economen als Piketty en Mazzucato zetten zich af tegen de mainstream economie, die de financiële crises niet zag aankomen omdat ze vastzit aan modellen - daar heb je het weer, de imperfectie van modellen!

Daniel Mügge(13) deed wereldwijd onderzoek naar het BBP en stelde vast dat er haast unanimiteit bestaat over de ontoereikendheid van dit instrument voor de meting van welvaart. Enkele voorbeelden: tweedehandskledij dempt de productie van nieuwe kledij en is bijgevolg verlies voor het BBP. De Amsterdamse Zuidas herbergt Anglo-Amerikaanse advocatenkantoren, gespecialiseerd in ontwijken van belasting en witwassen van bijvoorbeeld Russisch geld. Hun witgewassen productie wordt opgenomen in het BBP, maar zwart geld niet. De onbaatzuchtige inzet van duizenden vrijwilligers in de vaccinatiecampagnes valt buiten het BBP. Kortom, het welvaartsbegrip is dus aan verruiming toe, daarover bestaat warempel consensus! Mügge legt uit hoe economen van de Verenigde Naties hebben gewerkt aan een alternatief voor het BBP, waarbij bijvoorbeeld ook milieu een indicator zou zijn. Het liep vast op twee factoren. Kwalitatieve data zijn moeilijk te kwantificeren en het BBP is nu eenmaal een wijdverbreide internationale maatstaf. Daar kan je nog aan toevoegen: als welvaart ook welzijn inhoudt, dan zal zich een politieke strijd ontwikkelen over de definitie ervan: hoort diversiteit daar ook toe en hoe meet je geluk?  

De linkse politieke partijen van hun kant lopen niet op kop, uit schrik voor de calculerende burger. Ze hebben zich zelfs ingeschreven in de kapitalistische logica, van socialisten tot groen. Sterker nog, de zogenaamde derde weg van Anthony Blair was een cosmetische reset van de liberale doctrine. Extreem linkse partijen werpen zich in het gat en scoren. Hun programma’s viseren echter hoofdzakelijk de economie, een programma tegen overbevolking hebben ze vooralsnog niet en hun wereldburgerschap druist in tegen identiteit van landen en volkeren, waardoor hun electoraal bereik beperkt is. 

De bedrijfswereld begint zich bewust te worden van de wenselijkheid van duurzaamheid. De firma Natura Mater van Camille Mommer adviseert architecten en projectmanagers over nieuwe, duurzame materialen. Ze promoot bijvoorbeeld  een nieuwe duurzame chape (= cementdekvloer) van klei. 

Dat ligt anders bij grote economische spelers, voor wie milieu geen prioriteit is. Het Franse energiebedrijf Engie sloot recent een contract voor de duur van 15 jaar voor invoer van 1,75 miljoen ton lng uit de VS, schaliegas dus, waarvan de ontginning erg vervuilend is. Het Duitse NewClimateInstitute en het Nederlandse Milieudefensie zijn zeer kritisch over de milieu-ambities van met name Nestlé, EON, Shell, AholdDelhaize, AkzoNobel, BAM, BP Nederland, Unilever Nederland, KLM (14). Ze doen aarzelend mee onder grote druk, anders gewoon niet. De obsessie met CO₂ leeft geenszins in deze milieus, men doet mee voor de schijn of omdat het moet. 

Nederland opende onlangs de (tweede) grootste zeesluis ter wereld in IJmuiden, waarlangs hoofdzakelijk fossiele brandstoffen het land binnenkomen. De hoera-stemming is merkwaardig tegen de achtergrond van de voorgenomen energietransitie. Hoewel, Energean gaat olie boren voor de kust van Israël, Exxon neemt drie nieuwe olievelden in Guyana n gebruik, de VS boren olie aan in Alaska en het VK boort nieuwe velden aan in de Noordzee. Tekorten wegen zwaarder dan klimaatdoelen. Is energietransitie vooral beeldvorming in de media? 

En China-kenner Jonathan Holslag(15): de Europese Green Deal heeft geen zin als je intussen plastic rommel uit China invoert. Veel groene blabla dus, binnen hetzelfde paradigma van goedkope consumentenspullen want daar zijn we aan verslaafd.  

De overbevolking is een schrikbarende uitdaging. Met name groene partijen behoren zwaar in te zetten op geboortebeperking wereldwijd, ze doen het niet. De Unesco dan, dat lijkt de aangewezen instantie. Helaas, je vindt bij dit agentschap geen budget voor gezinsplanning, maar misschien is het een onderdeel van een ander programma, ik kwam er niet achter. De Unesco-website puilt uit van grote ambities op tal van domeinen, gaande van onderwijs en gelijkheid man/vrouw tot werelderfgoed en vage doelstellingen als duurzame ontwikkeling, interculturele dialoog en diversiteit. Onderwijs is een prioritair actiepunt, in 2021 voor de duur van 2 jaar begroot op US$ 526.267.000 wereldwijd plus een bijzondere Afrika-component van US$ 16.267.000. Ter vergelijking van de ordegrootte of grootteorde - zoals men wil - : België kocht de bank Belfius voor € 4 miljard. De Unesco lijkt een logge machine met te veel doelstellingen, te weinig ambitie en een veel te klein budget. En over gezinsplanning kwam ik niets te weten. Wat ik vond zijn privé-initiatieven van stichtingen en dergelijke. 

Dan is er nog de Kerk. De paus speelt zijn gezag niet uit in die continenten waar hij nog gezag heeft, de Kerk gedraagt zich in deze misdadig. Ook de politiek laat het afweten. Zo geldt de Belgische kinderbijslag voor een onbeperkt aantal kinderen! Waarom niet beperken tot bijvoorbeeld 3 kinderen, maar hola, dat botst op een muur van traditionele weerstand. 

De vaststelling dat een grootscheeps anticonceptie-programma van de omvang van het Marshallplan na de tweede wereldoorlog niet van de grond komt, illustreert het vermoeden van ideologie. Die ideologie is christelijk geïnspireerd: gaat en vermenigvuldigt u. Het is de erfenis van het antropocentrische mens- en wereldbeeld, waarbij de Mens door God als zijn bewindvoerder werd aangesteld en tot Heerser van de Schepping. De wereld kweekt vrolijk door en men richt zijn pijlen op de zondige westerse consument, die moet inbinden. Waarom krijgt de overbevolking van het IPCC niet dezelfde aandacht van hoogdringendheid als de door haar genoemde domeinen? 

Alleen China deed een inspanning van grote omvang. China hanteerde van 1979 tot 2015 een éénkindmodel, daarna een tweekindpolitiek en vanaf 2021 een driekindpolitiek. Het werd in het westen als inhumaan bestempeld en de effectiviteit werd betwijfeld. Als voorbeeld haalt Attenborough (9) Taiwan aan. Daar verliep de demografische transitie zonder druk van de overheid. Maar dat was net het punt! Taiwan maakte een welvaartsgroei door, waar China nog niet aan toe was en bijgevolg stuurde men van bovenaf! Hoeveel Chinezen zouden er nu zijn zonder de eenkindpolitiek tussen 1979 en 2015?! 

De Nederlandse Arbeidsinspectie deed in mei 2022 een opmerkelijke aanbeveling: Nederland zou de bevolkingsomvang moeten stabiliseren en arbeidsmigratie afremmen. 

Aanpassing aan de opwarming wordt officieel beleden. In 2015 werd in Parijs een taskforce voor ontheemden opgericht. In 2020 belastte de Europese Commissie het migratie-observatorium van de universiteit Luik met de coördinatie van 20 onderzoeksinstellingen uit 17 landen op 3 continenten. In het Global Compact on Refugees uit 2018 erkent de Algemene Vergadering van de VN dat het klimaat, de aantasting van het milieu en natuurrampen in toenemende mate in wisselwerking staan met de drijfveren van de vluchtelingenstromen. In haar rapport uit 2022 beschrijft het IPCC zeer summier de spontane migratie en spreekt de wens uit dat maatregelen voor succesvolle migratie worden genomen(16). 

Het blijft allemaal steken in studiewerk, politieke besluiten om de migratiestromen te sturen blijven uit, er is voorlopig geen internationaal verdrag terzake. Nochtans zijn programma’s ter adaptatie even belangrijk als programma’s tot terugdringen van de vervuiling en tot het indijken van de overbevolking. Zal men concreet en terdege voorbereid beleid kunnen uitrollen om de migratiestromen in goede banen te leiden? Of zal het opnieuw improviseren worden en ad hoc landen afkopen? Dat dit probleem concreet op ons afkomt mag blijken uit een statistiek uit 2019. In dat jaar werden naar schatting 33,4 miljoen mensen ontheemd en werden 135 gebieden getroffen, waaronder in omvang de belangrijkste waren India, de Filipijnen, Bangladesh en China. 

De strijd om water kan toenemen, nu reeds wordt gesproken over hydrodiplomatie. Het is niet uitgesloten dat er geheime protocollen zouden bestaan om een en ander te sturen in het kader van de geopolitieke machtsverhoudingen. Ik kon er niets over vinden. 

Kernfusie is de (nabije) toekomst. Theoretisch en praktisch is de beheersing van het proces van kernfusie aangetoond door het CERN in Genève. Voor de geïnteresseerden: het lawson criterium geeft resultaat, de supermagnetische spoelen blijken te werken, de magneetzweeftrein is er een algemeen bekende voorloper van. De praktijk echter is hardleerser, men wacht al geruime tijd op de afbouw van de eerste proef-kernfusiereactor, genaamd ITER, in het Franse Cadarache (gemeente Saint-Paul-lez-Durance). Hier speelt hoofdzakelijk een politiek probleem: de 35 deelnemende landen moeten permanent overleg plegen over budgetten en machtsverdeling en dat leidt telkens weer tot vertraging. Gunnen de partnerlanden de primeur wel aan Frankrijk? De plannen zijn zelfs klaar voor een tweede kernfusiereactor, die effectief elektriciteit zou gaan leveren. Dan kan je bijvoorbeeld inzetten op elektrisch gestookte verwarmingsketels met warmtewisselaars. Daar is minstens nog 10-15 jaar mee gemoeid, al stellen sommigen dat het niet voor 2050 zal lukken. Dan zal blijken dat alle andere energiebronnen gepruts in de marge was, weliswaar noodzakelijk voor de bevoorradingszekerheid. De problematiek bereikt zelfs stilaan een kantelpunt, het zou niet langer een hoofdzakelijk technisch probleem, maar een politiek probleem zijn. Wil men grote investeringen doen om de bouw van operationele centrales te versnellen? Is het hoe dan ook zinvol nieuwe, kleine kerncentrales-oude-stijl te ontwikkelen, die ook hun ontwikkelingstijd nodig hebben en ook weer de bekende problemen met zich brengen van veiligheid, opslag en peperdure ontmanteling? Misschien is de oplossing voor deze overgangsperiode naar energie uit kernfusie heel eenvoudig: gas?! 

Bij wijze van besluit. 

De Club van Rome sloeg 50 jaar geleden een mijlpaal in het economisch denken; er waren grenzen aan de groei. Het was een revolutionaire boodschap, die vandaag nog even actueel is. Maar hun doemscenario van de eindigheid van grondstoffen en voedseltekorten is niet uitgekomen. Een waarschuwing voor de alarmistische boodschap van het IPCC? 

De paniek die het IPCC verspreidt is contraproductief. De burger is het verhaal zat. Greta en Anuna worden gezien als onheilsprofeten. Dat is hun eigen schuld. Ipv te preken zouden ze er beter aan doen hun - veronderstelde - invloed aan te wenden bij de Unesco en bij de paus en alternatieve economen in een concreet aanvalsplan te betrekken. 

Focussen op de opwarming getuigt van die megalomane visie op de plaats van de Mens in de Schepping. Het zal niet lukken, dat is nu al duidelijk vermits de gestelde grens van 1,5 % opwarming al bijna bereikt is. Houdt dus op met dat gepreek, neem ingrijpende milieumaatregelen inzake groei-economie en overbevolking. Pas je aan de opwarming aan. Versnel de ontwikkeling van kernfusiecentrales. 

De gepresenteerde visie is wellicht utopisch, dat is die van het IPCC niet minder. Het IPCC formuleert aanbevelingen, behalve ten aanzien van overbevolking en migratiestromen. Ze kiest als doelwit de westerse consument. In deze bijdrage worden de bredere oorzaken benoemd en wordt gepleit voor aanpassing. 

Doorheen de voorbereiding van dit artikel ben ik gaan inzien dat ik veel energie verbruik. Maar in het licht van het voorgaande: maakt dat ook maar iets uit? Ik wil meedoen als de grote bedrijven en de grote landen meedoen, anders niet. Bezorgdheid over het milieu, ja, klimaathysterie neen!  

Noten:

(1): Masson-Delmotte, V., interview NRC, 08/04/2022.

(2): Verheggen, B., Wat iedereen zou moeten weten over klimaatverandering, Prometheus, 2020.

(3): Philipse, H., Als ik nu jong was, zou ik me richten op klimaatsceptici - dat zijn gekken, Trouw, 05/04/2022. 

(4): Gore, A., An Inconvenient Truth, documentaire film, 2006. 

(5): Channel 4, The great climate swindle, 2007.

(6): Kinneging, A., Modellen en voorspellen, p. 206 e.v. in: Je mag zeggen wat je denkt, als je maar hetzelfde denkt als iedereen, Prometheus, 2020.

(7): Kuhn, Th., De structuur van wetenschappelijke revoluties, Boom, 1976.

(8): Trustpilot : 93% zeer slechte ervaringen Belfius. De slechte scores worden toegelicht met sprekende verhalen van klanten. 

(9): Attenborough, D., Een leven op onze planeet, Luitingh-Sijthoff, 2021.

(10): Déchets radioactifs, angle mort de la relance du nucléaire, Le Monde Diplomatique, mai 2022.

(11): hype = rage, door veel mensen gedeelde belangstelling of bezigheid, die na zekere tijd voorbij gaat. 

(12): Boudry, M., Waarom ons klimaat niet naar de knoppen gaat, Prometheus, 2021.

(13): Mügge, D., We moeten leren ontcijferen, De Groene Amsterdammer, 27.01.2022.

(14): Benjamin, J. en Walle, E. van der, Milieudefensie: grote Nederlandse bedrijven doen te weinig om CO₂-uitstoot terug te dringen, NRC, 04/07/2022.

(15): Hooghiemstra, D., interview met Jonathan Holslag, NRC, 30/04/2022.

(16): IPCC, Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability, Technical Survey, chapter 4, p. 104. 

Herman van Schoten, Schoten, België, 06/07/2022.

Alle rechten voorbehouden: vanschotenherman@gmail.com.