De redactie van de dikke van Dale bekroont elk jaar een woord als woord van het jaar. Zoals genoegzaam bekend bekommert die redactie zich niet om taal, maar om wat populair is of in de media opgang maakt. Taal is een product geworden als een ander, waaraan verdiend wordt. Daarom kan je het dikke woordenboek niet meer als een bijbel zien. Het is een product uit de supermarkt geworden.
De populariteitstest leverde voor het jaar 2019 winkelhieren op voor Vlaanderen en boomer voor Nederland. Ik moest in de beide gevallen opzoeken waar deze woorden voor staan, terwijl ik toch geen taalanalfabeet ben…
Ik heb er niets mee, ik word er warm noch koud van. Het ene woord is vergezocht en het andere is Engels. Het gaat om populariteit, om kwantiteit dus, niet om kwaliteit. Dat kan beter ! Daarom veroorloof ik me een eigen woord van het jaar te bekronen.
Mijn keuze viel op pillenkraker, ook pillensplijter genoemd. Een splijter klinkt neutraal, zonder gevoelswaarde. Een kraker daarentegen, wawh, dat belooft vuurwerk ! Wat het is ? Een apparaatje waarmee je pillen kan splijten, want de farmaceutische industrie houdt zich daar niet mee bezig. Zo heb je bijvoorbeeld pillen, zo groot, dat je ze niet in een keer kan wegslikken. Of pillen, waarvan je er dagelijks maar een halfje moet innemen. Met de hand breken lukt soms, maar soms ook niet. Ik heb het uitgeprobeerd met een slagersmes, maar de pil spatte in kleine splinters uiteen en mijn vrouw zei : wat doe je nu toch ! Dan is een pillenkraker de uitkomst. Je legt de pil met de breukgleuf - nog een fraai woord ! - recht voor het mesje, klapt het ding toe en het resultaat is twee gelijke halfjes, zonder afgekraakte restjes. Een uitkomst ! Misschien zal u opmerken dat dit instrument toch vooral in seniorenkringen van pas komt en dat is inderdaad het geval. Maar dan wil ik toch even opmerken dat het seniorenbestand zo aanzienlijk is, dat zij behoorlijk gewicht in de consumentenschaal legt, de horeca weet daar alles van. Mijn apothekeres besefte het ook. Op een goede dag keek ze me diep in de ogen, zodat ik even duizelde, taxeerde me en sprak : heeft u belangstelling voor een kortingskaart ? Dat gaf ik toe. Het is een kaart waarmee je punten kan halen en na een aantal punten verzameld te hebben, krijg je € 5 korting. Zo’n beetje het systeem van de Carrefour, waarvan we driftig bonuspunten verzamelen. Een keer per jaar wisselen we ze in, doorgaans in de aanloop naar de vakantie. Dan spaar je best wat geld uit, in ons geval goed voor zelfs een tankbeurt ! Mijn apothekeres is een nuchtere dame : hopelijk verdien je niet te dikwijls 5 euro…, een doordenker.
Een pillenkraker hoort tot de vaste atributen van de senior, net zoals het pillendoosje, goed voor 4 dagen of zelfs 14. Ze hebben ook een sociale functie. Als ik weer eens doelloos door huis loop terwijl mijn echtgenote naar Thuis kijkt, wil ze me nog wel eens wegsturen. Dan zegt ze : ga in de keuken nog maar wat pillen kraken. Het is een bezigheid zoals een ander een voorraadje sigaretten rolt of puzzels invult.
Nu mag u niet denken dat mijn medicijnenplank vol staat. Ik moet welgeteld één halfje per dag slikken, zodat de bloeddruk perfect blijft. Vooruitziend echter als ik ben heb ik een hele plank tegen de keukenmuur laten timmeren. We hebben elk van beiden dus een halve plank, zodat we nog lang voortkunnen. Zij is aan de linkerkant begonnen, ik aan de rechterkant. Tegen de tijd dat onze voorraad elkaar raakt, zijn we welzeker tegen de honderd. En de verdeling volgt niet het gebruikelijke schema zoals in de kleerkasten, waar zij driekwart in beslag neemt en hij een klein kwartje. In de medicijnen heerst gelijkheid en geen discriminatie, zo is dat.
De reisapotheek breidt intussen wel uit. De oogarts bekende dat ze op reis ook een oogzalfje meeneemt, voor ontstekingen. Die goede raad volgen we op. Maar het moet niet te gek worden, een extra aanhangwagentje voor medicijnen en hulpstukken is niet aan de orde.
De keuze van een woord van het jaar is geen spelletje, zoals uit deze bijdrage blijkt. Het moet niet zomaar een modieus woord zijn, waar verder weinig over te vertellen valt, een woord dat de volgende dag alweer vergeten is. Het woord van het jaar moet iets bijzonders zijn, waarover je een verhaal kan vertellen. De keuze van het woord van het jaar toevertrouwen aan taalkundige weetnietsen is populistisch en degradeert taal. Moet je het dan overlaten aan taalkundigen ? Oei, dat geleerde heir, dat onze spelling zo onvoorstelbaar heeft verprutst, vertrouw ik al evenmin. Een paar schrijvers misschien ? Denkend aan Herman Brusselmans en Greet Op de Beeck, neen, alsjeblieft niet ! Aan wie dan wel ? Kijk, dat is een verkeerde vraag ! We hoeven helemaal geen woord van het jaar te kiezen, taal behoort boven de commerciële wereld te staan van beste liedje, beste sportman/vrouw, beste kok en meer van dergelijke populaire onzin. Taal verenigt haar sprekers, is de voorwaarde tot contact, levert een bouwsteen aan voor identiteit, staat daarom op een hoger niveau.
Waarom doe ik er dan aan mee ? Uit balorigheid ! Ik verkies mijn hoogstpersoonlijk woord van het jaar, want dat is toch mode, ieder zijn waarheid ! En mijn keuze is best bijzonder.
Want een pil is soms een harde noot om kraken. De pillenkraker brengt uitkomst !
Herman van Schoten, Lagos, Portugal, 18/12.2019.
Alle rechten voorbehouden : vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten