Zo luidde de ouderwetse leuze van de lokale bakker, in die spelling, toen die nog dagelijks brood aan huis leverde en er nog geen broodzakken bestonden. Mijn moeder had het gepaste geld al klaarliggen. Kwaliteit kende ik nog niet, wel de drang naar het beste. Een kind in de puberteit ziet de wereld immers door een vergrootglas. Je vergroot de dingen uit : de liefde, de politiek, de omgang van mensen met elkaar, kortom, je wil de wereld veranderen. Het moet anders, beter, het beste is net goed genoeg.
Uw schrijver was ook zo. Hij was er een tijdje rotsvast van overtuigd dat zijn generatie beslissend zou zijn. Het zou allemaal anders en beter worden. De historische omstandigheden sterkten hem in deze betrachting. Behoorde hij niet tot de eerste generatie van na de tweede wereldoorlog ?! De beste generatie ooit ! Nu dan !
De eerste vrijgevochten generatie, met als symbool de Beatles en de Stones, van wie ouders en opvoeders zich een hoedje schrokken. Mei 1968 : de verbeelding aan de macht ! Geen onwaarachtigheid meer, geen gefoezel, geen dubbele agenda’s, geen machtsmisbruik, open geesten en open communicatie, een nooit geziene toekomst in vrijheid en verantwoordelijkheid. Alles wat de zaak afremde of tegenwerkte moest weg : de kerk, de CVP, de Franstaligen, bedrog en geldgewin, starre regels, schijnheiligheid. Weg ermee, de borstel erdoor, opnieuw beginnen. Weg middelmatigheid, alleen het beste is goed genoeg.
In mijn idealistisch brein kiemde dat zaadje van kwaliteit. Ik wist toen echter nog niet hoe het met die kwaliteit gesteld was in die bakkerij. Want de man had 9 kinderen, van wie er een paar blootsvoets en met snottebellen rondhingen in de bakkerij. Bijna elk jaar kwam er weer een kindje bij, wat hem in de parochie op kritiek kwam te staan, die hij deskundig pareerde : ik speel geen harzak (1) ! Een ouder kind ververste de luier van het jongste, tussen de afgebakken broden en broodjes. Maar zijn pistolets waren de beste. Nu nog bekruipt mij soms een hunkering naar de pistolets van toen. Bakkerij Hermans !
Smaakpapillen hebben tijd nodig om zich te ontwikkelen. Wat je als kind soms afkeer en braakneigingen ontlokte kon je later als volwassene best smaken als verfijnd. Soms was het nodig dat je moeder je verplichtte iets te eten, wat je niet wilde. Konijn, ik stampte en huilde, ik zou ervan doodgaan. Tot ik het proefde. Krijg ik nog ? Het is een gestaag vormingsproces. Smaak heb je niet vanzelf, smaak moet je leren. Kwaliteit heeft zich intussen genesteld in mijn brein en mijn zintuigen.
Als kind van die beste generatie is mijn leven altijd maar meer en meer kwaliteitsvol geworden. Ook en vooral in materieel opzicht. Vandaag de dag is een auto en een smartphone de evidentie zelf, in mijn jonge jeugd was er geen televisie, geen wasmachine, aanvankelijk zelfs geen stromend water. We zijn met sprongen vooruit gegaan. Zou je je nog kunnen handhaven in die wereld van toen, vraag je je wel eens af. En stel dat je grootouders terugkwamen, ze schrokken zich gelijk opnieuw dood. Het materiële comfort liet vervolgens toe dat je studeerde en je ontwikkelde. Ontwikkeling kan maar op een stevige sokkel van bevredigde elementaire behoeften. Erst kommt das Fressen, und dann kommt die Moral (Bertold Brecht).
Bovenop die kwaliteit van leven kan schoonheid komen. Niet vanzelfsprekend en niet voor iedereen, maar het kan. Kunst aan de muur ! Literaire boeken ! Schoonheid ook in gebruiksvoorwerpen : een Mac-computer is mooi, sommige auto’s ook, een Jaguar bijvoorbeeld. En het vliegtuigbestek van Lufthansa, toen je dat nog kreeg, gelukkig heb ik er wat uit de brand kunnen slepen, tijdloze schoonheid. Design dus, de slagroom op de kwaliteit van de gebruiksvoorwerpen.
Stilaan ging het bergaf. De kwaliteit van design met name. Die lompe schoenen van vandaag de dag, of die opgeblazen automodellen, het doet pijn aan de ogen. Ook de technische kwaliteit gaat erop achteruit. Mercedes heeft zichzelf gepopulariseerd aan de onderkant van de markt en schaamt er zich zelfs niet voor om Peugeot- of Renaultmotoren in haar auto’s te stoppen. Miele is niet meer de robuuste kwaliteit die het was, hoewel nog steeds een van de beste op de markt. Technologische vernieuwing moet blijkbaar hand in hand gaan met een verkorte levensduur. Een smartphone van twee jaar oud, maar meneer toch… Kwaliteit voor heel even en vooral omzetsnelheid. De massaproductie is de boosdoener. Massaproductie verstaat zich niet met kwaliteit.
Nochtans, kwaliteit bestaat nog, maar je moet er naar zoeken. Ik kaartte het onderwerp kwaliteit een keer aan bij een traiteur, die ik verdacht van filosofische belangstelling. Hij luisterde gewillig en illustreerde mijn stelling met zijn in huis bereide slaatjes, smaakvol en niet lekkend van de saus. Voor kip-curry bereidt hij echte kip, die vervolgens in kleine stukjes in het slaatje gaan en de overgebleven kippenbouillon kan je gratis meekrijgen. Zijn préparé draait hij van biefstuk, derde keus uiteraard, maar dus biefstuk. Maar de mensen interesseert het maar matig. Zijn beste dag is de zondag, wanneer sommige supermarkten gesloten zijn, dan komen ze. Hij sprak beklijvende woorden : meneer, de mensen willen geen kwaliteit, de mensen willen goedkoop.
Sindsdien weet ik het zeker : kwaliteit is een strijdwoord en gezond wantrouwen is de noodzakelijke basishouding in het maatschappelijk verkeer. Defensief, klaar om voor jezelf op te komen. Het is wel erg.
Maar dat van die beste generatie ooit, dat blijft ! We hebben de boel dan wel niet verbeterd, maar nog ingewikkelder gemaakt en de volgende generaties met veel te veel schulden opgezadeld, maar dit blijft. Want mijn generatie heeft het altijd beter en beter gekregen. De weg naar beneden is voor de volgende generaties. Dat is geen leedvermaak, maar realiteit.
Noot :
(1) : harzak: Arendonks dialect voor vals spelen.
Herman van Schoten, Lagos, Portugal, 10/12/2018.
Alle rechten voorbehouden : vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten