Doet u dat ook : likes uitdelen ? Het geeft je een gevoel van meetellen en macht. Zal ik mijn duim opsteken of naar beneden draaien ? Zoals in de Romeinse arena, waar over het leven van gladiatoren op die manier werd beslist. Goed, zo ernstig is het hier niet, het is maar een spelletje. Maar toch, er gaat iets griezeligs van uit. De zanger, presentator, politicus die bevend het humeur van de massa afwacht. Ze gaan er zich naar gedragen, zeker politici. En worden populist, ofschoon ze dat begrip zelf smadelijk afwijzen en toekennen aan vertegenwoordigers van anti-systeempartijen.
Op een Vlaamse bijeenkomst in het Europees Parlement in Straatsburg kwam Geert Bourgeois spreken, stichter van de partij NVA, ex-minister en Europarlementslid. Hij is welbespraakt en ja, heeft die man ervaring en eruditie ! Maar toen zei hij iets, waarbij op slag een alarmbelletje afging. Hij zei : meten is weten.
Dat is een beginsel uit de fysieke wereld. Een arts zal willen weten hoeveel je weegt, hoe hoog de bloeddruk enz. Een aannemer gebruikt een laser- afstandsmeter om de gewenste lengte van een plank te meten. Het belang van meten staat vast, er is zelfs een gezegde over : meet tweemaal, snij eenmaal.
Die wetenschap nu is overgeheveld naar het menselijk gedrag en daar zit het probleem. Opiniepeilingen voorspellen soms naadloos de verkiezingsuitslag, maar zitten er ook vaak vierkant naast. Dat ligt aan de slordige werkwijze maar vooral aan het gedrag van de ondervraagden, die het achterste van de tong niet laten zien. Extreme partijen met name scoren in werkelijkheid door de band beter dan de voorspellingen aangaven. Opinie-onderzoekers geven graag de schuld aan de wispelturigheid van de ondervraagden. Menselijk gedrag wordt bepaald door voorspelbare factoren als leeftijd, geslacht, maatschappelijke status, maar net zo goed door minder voorspelbare factoren als karakter, luim, intuïtie, ingeving, beïnvloeding, welbevinden en dergelijke. Psychologen verkijken zich erop, menselijk gedrag is nu eenmaal maar tot op beperkte hoogte experimenteel en wetenschappelijk te doorgronden.
Helemaal te gek wordt het wanneer aan de consument waarderingscijfers worden gegund. Je kan als klant de winkel, het bedrijf, de dienstverlener zomaar goedkeuren of wegstemmen. De duim omhoog voor het restaurant kan de volgende dag een duim omlaag zijn. Bij restaurants zie je vaak getuigenissen van mensen, die klaarblijkelijk geen benul hebben van gastronomie en de kwaliteit van het verstrekte voedsel afmeten aan de sfeer in het restaurant. Bij hotels gaan de meeste klanten uit van hun hoogstpersoonlijke beleving, zonder behoefte te voelen de lezer met objectieve vaststellingen voor te lichten. Of het moet zijn dat de waarderingen worden geschreven door de uitbaters zelf.
Toch zit er een lijn in. Bij een quotatie van meer dan 9 op 10 bij Booking.com loont het de moeite even te kijken. Ketenhotels zullen die score moeilijk halen en de beste hotels en B+B’s zitten tegen de 9,5 tot 9,8. Zo schakel je een reeks aanbieders uit, waarmee je je tijd niet moet verdoen, maar een garantie is het niet.
Problematisch is het doortrekken van de quotatiecultuur naar de medische sector. Je weet zo ook wel dat een openbaar ziekenhuis patiënten van overal aantrekt en dat een privé-ziekenhuis een automatische filter vormt voor het beoogde doelpubliek. Wat evenmin iets zegt over de geboden kwaliteit, een privé-ziekenhuis is niet per definitie in medisch opzicht beter dan een openbaar ziekenhuis. Mijn huisartsenpraktijk scoort 5 op 5 en dat is dan weer overdreven. Ik zie best enkele aandachtspunten - de luide ketelmuziek bijvoorbeeld - en zou me dus beperken tot een 3,5, als ik al een quotatie zou toekennen, niet dus.
In het onderwijs was mijn jarenlange ervaring dat leraars tot een uiterst verschillende motivering komen voor een quotatie van bijvoorbeeld een 7 of een 8. Leraren hanteren uiteenlopende persoonlijke maatstaven, wat uiteraard vooral voorkomt in de menswetenschappen, want een wiskundige toets is niet onderhevig aan waarderingsvariatie. In de menswetenschappen zijn consensus en inpasbaarheid een onuitgesproken maatstaf, kritische geesten worden lager gewaardeerd. Bovendien : wat voor de een een 8 is komt bij de ander niet verder dan een 6,5. En studenteninspraak en beroepsprocedures stuwen de quotaties omhoog. Bij consequent quoteren, ook bij onvoldoendes, kan de leraar in de problemen komen.
Quotaties, rankings en likes zijn een uiting van de doorgeschoten ik-cultuur. Ik doe er niet aan mee. Althans, meestal niet. Een hotelhoudster die me er bij afscheid nadrukkelijk om verzocht, legde ik het waarom uit. Ze begreep het maar wilde toch mijn mening weten, mondeling dan. Ik zei het haar, positief en negatief, ze begreep en beaamde. Een restauranthouder, in wiens etablissement we echt slecht hadden gegeten, nagelde ik niet publiekelijk aan het kruis, maar zocht ik persoonlijk op. Hij begreep en zou het toezicht op de keuken verscherpen, maar met een opmerking kon hij niet akkoord gaan. Ik stelde dat de prijzen in de Vlaamse horeca veel te hoog liggen. In Frankrijk, zowel in het zuiden als het noorden, kan je in een klasserestaurant een driegangenmenu krijgen voor € 29,50 of € 29,90. Dat was in België nu eenmaal niet mogelijk, stelde hij ! Nu is Frankrijk fiscaal niet bepaald gunstiger dan België, waarom kan het niet?! Maar wat gaan de overwegingen van de uitbater mij aan ? Ik stel de feiten vast en oriënteer mijn gedrag daarop, weinig uit eten gaan in Vlaanderen dus.
Berend van der Kolk schreef er een boek over (1). Het verheldert datgene wat hier op enigszins anekdotische wijze is neergeschreven.
Quotaties, rankings en likes zijn een speeltje voor het grote publiek. Eenmaal per jaar doe ik eraan mee, telkens wanneer de Portugese Infopédia me de kans geeft het woord van het jaar te kiezen uit een achttal voorstellen. Dit jaar koos ik voor bazuca, door eerste minister Costa gebruikt om het grote Europese hulpmechanisme voor de corona-crisis begrijpelijk te maken voor zijn bevolking : een ongebruikelijk schot aan middelen om een probleem te lijf te gaan. Er is nog een andere betekenis : een soort vuurwapen. De derde betekenis was de mijne. In Mozambique wordt een extra groot bierglas bazuca genoemd. Daar ging ik voor!
We moeten af van de dictatuur van de likes en de rankings. Dat zal vanzelf gebeuren, zodra de ik-cultuur over haar hoogtepunt heen zal zijn. Nog wel even wachten natuurlijk...
(1): Kolk, B. van der, De Meetmaatschappij, Business Contact, 2021.
Herman van Schoten, Schoten, België, 12/12/2021.
Alle rechten voorbehouden : vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten