8. EEN FILM MET KLEREN AAN.

Ze zijn er regelmatig, de films met kleren aan ! Als het zover is, schaart het gezin zich haast voltallig rond het tv-toestel. Dergelijke films zijn immers een baken van rust en zekerheid èn romantiek in deze chaotische tijd.

Maar nu weet u nog niet wat een film met kleren aan is. Al kan u het wel bevroeden natuurlijk.

Voorbeelden : Upstairs Downstairs, Downtown Abbey, Victoria.

Dergelijke series roepen een wereld op van de aristocratie in hun kastelen. Een grotendeels voorbije wereld weliswaar, maar je kan telkens weer een aflevering lang meelopen in hun schitterende huizen, mee op jacht gaan, aanzitten aan banketten, je laten bedienen door onderdanig personeel, kortom even de illusie van erbij te horen.

De karakters tonen wat je altijd wel verwacht had. Het is een zelfingenomen wereld van omhooggevallen edelgeborenen en alle cliché’s worden in de verf gezet. Afkomst als hoogste goed, amusement en roddel als levensvervulling en, om er toch wat tempo in te houden, af en toe een jongeman die uit de band springt, of een freule die met de communisten aanpapt, of een zwangerschap onder het personeel. Soms breekt er een brand uit of wordt een edelman verdacht van moord of lekt een verhouding met een laaggeborene uit en dat is dan weer stof voor enkele nieuwe afleveringen.

Opvallend is het conversatietalent van die lieden, vooral dan de dames. Geroutineerd blijven doorgaan over futiliteiten, het blijkt een kunde te zijn, die langdurige oefening vereist. Ook het met een enkel zinnetje dodelijk counteren van een tegenstandster is klasse, waarin vooral de oudere dames bedreven zijn. De drukte rond feestjes en bals alsof er niets belangrijkers op de wereld is en dat is ook zo, in hun wereld. Hun omgang met het personeel, wij boven en zij onder.

Er is ook een diepere zin. De gepresenteerde wereld is de enige echte, de ware, de juiste. Waar zou het met het land naartoe gaan zonder aristocratie ? Zij dienen immers koning en land ! Men steekt zijn conservatief, zeg maar reactionair mens- en wereldbeeld niet onder stoelen of banken. Men kijkt dan wel hooghartig neer op de nieuwe rijken, maar soms, als het erop aankomt, moeten ze knarsetandend toegeven dat geld de doorslag geeft, aristocraat of niet.

Daar profiteren wij wel eens van als we in Portugal gaan logeren in chique huizen van vergane of nog echte glorie, de zogenaamde turismo de habitação. Die huizen worden opengezet voor toeristen, uit noodzaak. Die bewoners weten met hun gasten vaak geen blijf, soms blijven ze hooghartig stuntelen, soms pappen ze overdreven sympathiek aan, ze spelen een rol die hen niet ligt. Mijn echtgenote is er allergisch aan, ik heb er binnenpretjes bij. En je logeert in stijl, met witte pantoffels naast je bed met opdruk van het wapenschild, vlaggen in de entreehal en ontbijt aan een veel te lange tafel met veel plichtplegingen, door het personeel natuurlijk. Zo’n kasteelheer aan de Douro, die ons weer niet kon plaatsen, polste eens naar onze relatie met het koningshuis. Hij had Fabiola ontmoet, een zeer grote dame, werkelijk.

In vroegere eeuwen, toen mensen nog niets wisten, kon men zo’n stand en gedrag ongestraft aanhouden. Dat is overigens nog niet zo lang geleden. Mijn grootmoeder stamt uit een tijd waarin het dorp ervan overtuigd was dat de lokale baron blauw bloed in de aderen had.

Voor wie gevoelig is aan stijl, komt in dergelijke omgeving ruimschoots aan zijn trekken. Hier geen brute omgangsvormen, geen geroep en getier, geen gesmak aan tafel, maar galanterie, respect en voorkomendheid, althans formeel. En achter je rug wellicht kwaadsprekerij en lage listen. Desnoods een stijlvol duel.

In deze boerse tijd zonder stijl zijn zo’n tv-series een verlichting voor de geest. Ze zijn meestal ook goed gespeeld en de decors zijn indrukwekkend.

Of er uit Engeland veel goeds komt, mag dan betwijfeld worden, maar deze series zijn welkom in ons paradijs van lelijkheid, lawaai en opdringerigheid. Al is het maar een kortstondige illusie. En in elk geval worden het esthetisch oog en oor gestreeld.

Het is eens wat anders dan de plompe duw- en trekhumor van bijvoorbeeld een Jan Boskamp, de voetbalcommentator, die overigens niet te verstaan is. Bij hem moet ik altijd denken aan de Portugese opvolger van dictator Salazar, Marcelo Caetano, die, bij het uitbreken van de Anjerrevolutie, de leiders van de staatsgreep smeekte : geef de straat aub niet aan het plebs.

Zonder stijl staat de mens in zijn blootje. En dat is geen fraai gezicht. Aankleden, opsmukken, mode, omgangsvormen, beheersing, het helpt.

Herman van Schoten, Schoten, België, 01/08/2016.
alle rechten voorbehouden : Herman van Schoten.