136. HET MAG IETS GEHEIMZINNIGER …

Zo luidt de titel van een prent van Peter van Straaten (1). Een koppel staat in de keuken, beiden met een schort voor. De man proeft aandachtig terwijl de vrouw gespannen toekijkt. Dan velt hij zijn oordeel : het mag iets geheimzinniger…

Op een volgende prent zijn ze al een poos getrouwd. Zegt de man : schat, niet weer het recept van je moeder ! Dat is niet geheimzinnig natuurlijk.

Ontwapenende prenten, aanstekelijk, herkenbaar. Soms direct, nuchter, kaal, maar vaak geheimzinnig ! Maar wat betekent geheimzinnig ? Doorgaans wordt er raadselachtig mee bedoeld, mysterieus, onbegrijpelijk. Je kan er ook iets onvoorspelbaars in zien, dat tot verrassingen leidt. Fantasie is uiteraard een wezenlijk bestanddeel.

De keuken is een domein dat volop ruimte biedt aan geheimzinnigheid of het gebrek eraan. Restaurants bijvoorbeeld bieden meer en meer voorspelbare eenheidskost, tenzij je enkele adresjes kent of diep in je buidel tast. Te vaak krijg je een droevig bord voor je, waar de streepjes saus de originaliteit moeten onderstrepen. Dan denk ik : waaraan heb ik dit verdiend, doen ze het met opzet ? Daarom ben ik erg selectief in restaurantkeuze. Dure ingrediënten koop ik zelf, voor thuis, zodat ze betaalbaar blijven. Zo kost een kilo kingkrab ongeveer € 75, bedrag waarvoor je met zijn tweetjes eenmaal terecht kan in een zogenaamd eetcafé of grand café met weeë geuren, jezusmina. Van die kilo kan je thuis makkelijk twee of zelfs drie keer smullen, als je er een royaal slaatje bij geeft, met zelfgemaakte mayonaise. Wat eten we vandaag schat ? Weet niet, misschien wel iets speciaals ! Hm, ik ruik het al, lekker !

Een delicaat geval is eters uitnodigen of uitgenodigd worden. Ik tracht het te beperken en dat lukt aardig, zodat we niet ook op wederbezoek moeten. Daar zie ik tegenop. De gastdame en - heer zetten ongetwijfeld hun beste beentje voor en zullen welzeker iets prepareren wat ze nog nooit eerder hebben klaar gemaakt, speciaal voor ons. Ik maak mijn echtgenote alvast deelachtig aan mijn bezorgdheid : ze zullen toch niet koken ? Haar reactie is altijd dezelfde : gedraag je hoor ! Nu wil het geval dat ik een moeilijke eter ben, vooral buitenshuis. Daarom zoek ik al bij voorbaat naar excuses. Op café mijd ik nootjes, die de ronde van de zaak al deden en op restaurant hoed ik mij voor mayo- en andere sausjes uit de fles. En ik heb een ontsnappingstruc, waar weinig tegen te beginnen valt : nee, dank je wel, ik ben nu eenmaal een kleine eter ! En weet je, met het ouder worden wordt het nog minder ! Nietwaar schat ?

Bij koken is de kunst subtiel smaak toe te voegen, bijvoorbeeld een druppel Marsala aan de soep, gemaakt van uitsluitend verse ingrediënten en op basis van zelf getrokken bouillon uiteraard ! Geheimzinnig en succes gegarandeerd ! Dat is wat anders dan de soep te verarmen met bliktomaat of met een lepel soep-madeira, die overigens zowel op Madeira als op het Portugese vasteland onbekend is. Zo kan je dus scoren zonder moeite, ha, die Herman kan koken, zeg dat wel !

Nu had u met die geheimzinnige titel niet meteen aan de keuken gedacht, wed ik. Het is gewoon een toepassing op een domein, dat velen denken te beheersen en op tv erg in de mode is. In wezen hoort geheimzinnigheid bij het Leven als krenten in de pap.

Voorspelbare mensen zijn saai. Goed, ze zijn betrouwbaar en dat is al heel wat, maar toch zo saai ! Ze munten uit in herhaalgedrag, cultiveren gewoonten, beoordelen anderen naar de gangbare normen, spreken in voorspelbare gemeenplaatsen, rapporteren de feiten en geven zich niet bloot. Het reisbureau is daarvan een grappige uiting. Vraagt de zaakvoerster : Costa Brava ? Zijn we geweest ! Tenerife ? Zijn we geweest ! Turkije ? Ook gehad ! Egypte ? Met die aanslagen en zo ? Ten einde raad komt er een subtropische bestemming te voorschijn : de Dominicaanse republiek. Waar onze reizigers terecht komen in een voorgekookt programma van hotel, restaurant, zwembad, bezigheidstherapie en bingo-avonden. Mèt polsbandje want het is all-in. Avontuur in de boekjes gegarandeerd, maar niks ter plekke. Maar wel voorspelbaar en herkenbaar, klanten tevreden ! Het volgend jaar misschien wel naar de Kaapverdische eilanden ! Daar schijn je ook een hotel van dezelfde keten te hebben, misschien komen we er wel de nieuwe vrienden van dit jaar tegen !

Voorspelbaarheid wordt ook verwacht. Als je met name niet voldoet aan de verwachting, die door je leeftijd of je tenue wordt uitgestraald, val je op. Als ik in een best pak met kleurrijke stropdas en pochet verschijn in een jazzcafé, kijkt men op. Is die man verloren gelopen ? Maar het effect is er altijd : prima bediening ! Je uiterlijk wekt verwachtingen, altijd, en als ik vaststel dat ik er niet aan voldoe, heb ik een binnenpretje.

We gingen een keer op reis mèt een reisgezelschap. Keurige lui, niets op aan te merken, gezellig zelfs. Maar aan de gemeenschappelijke tafel maakte ik grapjes, die niet altijd goed

vielen. Meent hij het nu of is het gespeeld ? Enkele reisgenoten kregen geen hoogte van me en dat irriteerde hen. Ik was niet voorspelbaar ! Mensen houden blijkbaar niet van onvoorspelbaarheid, dat ze associëren met onbetrouwbaarheid…

Ook thuis is geheimzinnigheid als een snuif zout in het leven. Onverwachts met de vrouw op stap gaan, een verrassing bereiden, het huis onverwacht aan kant hebben als de vrouw terug thuis komt, een ongewoon concert boeken, dat soort dingetjes.

Kerstmis is niet meer geheimzinnig maar de kerststal wel. Ik blijf zoeken naar een kerststal met levende have. De groen mannekes willen dat verbieden, je kan het die dieren niet aan doen. Mag niet, weet je wel ! Maar Maria en Jozef dan en het kindje ? Allemaal nep of in plaaster. Eén welgetelde keer waren het mensen van vlees en bloed, in de kerststal van Castro Marim in de Algarve. Daar ging wat van uit ! Jozef stond er maar wat dommig bij en loerde of hij geen vrienden of bekenden zag. Maar Maria boog zich met stralende bolle toet over haar kindje, dat wel al twee jaar oud was, maar alla. Ik wachtte tot ze opkeek, maar dat deed ze slechts door geheimzinnig in de verte te turen. Kwamen daar de Drie Koningen al aan ? Ik kon er mij niet van losmaken, deed mijn ronde en liep nog een keer terug, benieuwd of het kindje misschien geeuwde of een boer liet. Dat was niet zo, het lag er op de rug als dood bij in de armen van zijn moeder, die een broodje at en in gesprek was met haar tienjarig dochtertje, terwijl Jozef lurkte aan een pilsje. Dat ging mij te ver, dat bier van Sagres bestond toen nog niet, daar trap ik niet in. Ik dorst niet te vragen of dit vrijwilligerswerk was of dat ze misschien in dienst van de gemeente waren en ook of ze afgelost werden, maar zulke dingen vraag je niet, ik heb daar gevoel voor.

Geheimzinnigheid wordt eerder toegeschreven aan de vrouw dan aan de man. Haar blik, manier van kijken, haar zuinige glimlach, dat wordt door de man snel als geheimzinnig gelezen en dus als verleidelijk. De Mona Lisa in de schilderkunst is er het grote

voorbeeld van. Geheimzinnigheid verbergt iets, belooft bergen maar toont weinig. Daarom is naakt zo ontnuchterend en subtiel suggereren zo verleidelijk. Dat snapt men in deze recht-voor-de-raap-tijd niet altijd. Sommige westerse vrouwen leggen het er zo dik op, ook letterlijk, dat ze onappetijtelijk en ordinair worden. Ze verliezen hun glans. Dat hebben ze gemeen met hun ingepakte Arabische en Joodse collega’s : geen sexappeal. Het ligt er ofwel te vingerdik op, of ze zijn steriel verpakt tot seksloos wezen.

Geheimzinnigheid vind je ook terug in poëzie. Daar verschijnt het onder de vorm van verwondering. In enkele woorden een essentie vatten, een snaar raken, de lezer doen opkijken, ja, dat is het ! Hugo Claus titelde een van zijn romans zelfs De Verwondering, dat begreep ik niet en verwonderen deed het mij al helemaal niet. Het zijn integendeel zijn gedichten, die verwondering wekken, ze hebben iets, waardoor je hen af en toe herleest, Claus was in de eerste plaats een dichter. De omgelegde aardkluiten, de geur van pas gemaaid gras, ik denk eraan telkens het gazon wordt gemaaid ! Claus grossierde in geheimzinnigheid :

Mijn vrouw, mijn heidens altaar,

Dat ik met vingers van licht bespeel en streel,

Mijn jonge bos dat ik doorwinter,

Mijn zenuwziek, onkuis en teder teken,

Ik schrijf je adem en je lichaam neer,

Op gelijnd muziekpapier.

Geheimzinnigheid plannen is lastig. Met geprogrammeerde geheimzinnigheid val je door de mand, zoals Jani Kazaltzis in Matchmakers op Vijf. Geheimzinnigheid veronderstelt fantasie, improvisatievermogen, een beetje gekheid, het onverwachte. Aanleren is moeilijk, dan wordt het snel geforceerd. Inspiratie krijg je door je ogen goed de kost te geven, aangevuld met voldoende slaap.

Nederland is niet geheimzinnig, dat is een open deur. België is dodelijk middelmatig, om van lopen te gaan, wat we dan ook geregeld doen, maar af en toe doet er zich iets onverwachts en ongrijpbaars voor, wat bekend staat onder de noemer surrealisme. Ja, België is een surrealistisch landje. We overstijgen soms onze geestdodende saaiheid. Humor is een goed voorbeeld. Vergelijk het tv-programma De Slimste Mens uit Nederland en uit Vlaanderen, dan zie je het gelijk ! Zelfs de Belgische Belastingdienst tovert af en toe iets surrealistisch uit de hoed : de notionele intrestaftrek voor onbestaande kosten en de karakterdanseres, om ze geen prostituee te moeten noemen en ze toch te kunnen belasten.

En de media ! Enkele jaren terug meldde de verkeersredactie haast dagelijks een omleiding langs de Welriekende Dreef. Daar zou je toch wel een keer naartoe willen ! En daarna naar het Antwerps restaurant Het Vermoeide Model. In Nederland werd ik in een fraai restaurant verrast met een bijzonder gerecht : kalfsoester. Daar wilde ik toch wel het fijne van weten, want kalf en oester, die combinatie klonk behoorlijk geheimzinnig. Het was een kalfslapje. In Oostenrijk overkwam me iets gelijkaardigs met Ananaskreut. Dat was minder geslaagd want ik lust helemaal geen zuurkool. Nederlandse spijskaarten vermelden doorgaans alle ingrediënten met toevoegingen als heerlijk en op het vel gebakken. Nou, of het heerlijk is, moet wel nog blijken natuurlijk. En de inventaris van ingrediënten is niet bedoeld om je te verleiden, maar om je uit te nodigen na te tellen of het klopt. Arme kok, want die moet al die ingrediënten ook echt in huis hebben. De beginnende smulpaap gaat nog wel eens overstag voor de vermelding met lekkere groentjes, in de veronderstelling dat daar een wereld van geheimzinnigheid achter verscholen zit. Dat is het niet. Als ervaren oudere weet je dat die –tjes dodelijk zijn, dit is niks. Het gaat helemaal niet om geheimzinnig of verrassend, het gaat erom bij voorbaat te bewijzen dat je waar voor je geld krijgt, want anders kan je net zo goed thuis eten. Wat eten we ? Soep, aardappelen, vlees en groenten.

Voor alles en nog wat bestaat vandaag een bijzondere dag. Er is zelfs een dag van de Vrouw ! Al drukt dat misschien wel een onderliggende waardering uit : goed voor een dag, maar

daarna weer een jaar gewoon doen hoor, want de man is toch de baas. Al die bijzondere dagen halen het bijzondere net weg. Idee : een gewone dag, aan niets gewijd, aan niemand opgedragen. Een dag, leeg als een onbeschreven blad. Dàt kan wat worden !

Geheimzinnigheid, fantasie, het onverwachte, de suggestie, de belofte, de gewekte verwachting, het niet uitgesproken plan, het grote gebaar, het hoort allemaal samen. Het is de jus op de dagelijkse routine.  

Maar als mijn internet uitvalt of mijn autobatterij het begeeft, dan is dat wel onverwacht en spannend, maar geenszins geheimzinnig. Dan verwacht ik een nuchtere depanneur.  

Een portie geheimzinnigheid, dat is mijn kerst- en nieuwjaarswens voor u.

Noot :

(1).Straaten, P. van, Er kan wel wat zout uit, De Harmonie.

Herman van Schoten, Schoten, België, 02/11/2017.

alle rechten voorbehouden : vanschotenherman@gmail.com.