Stilte en leegte zijn een schaars goed.
Nochtans beweert ene Deborah van der Schaaf in een topverhaal van de Volkskrant van 01/05/2025 boudweg het volgende: van echte stilte wordt niemand blij, eerder gek. We hebben referentiegeluiden nodig om ons te positioneren in de wereld. Zou blijken uit wetenschappelijk onderzoek.
Larie en apekool, in het jargon van de Volkskrant: toplarie en topapekool! Eerst worden mensen door de media aangezet tot lawaai, dan worden ze zogenaamd wetenschappelijk bevraagd en dan blijkt dat ze geen stilte willen! Wetenschappelijke onzin! Waarom zetten mensen bij het opstaan gelijk de radio aan? Uit gewoonte en op den duur kunnen ze niet meer zonder, het is routine geworden. Een elektricien: op een werf zet ik automatisch eerst de radio goed luid aan! Was er een man die hem uitzette! Ik zette hem weer aan, even later stond hij weer af! Wat bezielde die man? Anderen storen is dus evident! Dat kunnen normaal gezonde mensen zijn, ouderen, zieken, studenten in de blok, lezers… Er rekening mee houden hoeft dus niet! De radio in de auto? Een automatisme bij velen. Bij onze reizen komt die radio niet één keer op. Het enige radiogeluid komt van Suzanne, die meedeelt dat we aan de volgende rotonde de tweede afslag moeten nemen, rechtdoor dus. Als we bij mensen op bezoek gaan valt het op dat ze soms hun tv of radio niet afzetten en een enkele keer waag ik het te vragen dat ding het zwijgen op te leggen, het stoort het gesprek.
Referentiegeluiden en je positioneren in de wereld, aldus pseudo-slimme Deborah? Het monotoon geluid van de autobaan in de buurt is een referentiegeluid! Of het lawaai van vliegtuigen op Zaventem, nog een referentiegeluid van minstens 55 decibel! Of het belletje van de slimme telefoon, zo vertrouwd!
En je positioneren in de wereld?! Als ik stilte wil, heb ik geen behoefte me te positioneren in de wereld! Volledige stilte laat me net toe tot mezelf te komen, zonder de wereld, ik kan er zo van genieten. Het hangt af van mijn stemming: soms sta ik in het bos stil en luister naar het knisperen, fladderen en fluiten rond en boven me heen. Een enkele keer fluister ik sstt, ik fluit de vogels als het ware terug. Een eekhoorntje begrijpt het en klimt snel en stil een boomstam op. Maar ongeacht mijn stemming kijk ik na een tijdje uit naar een afspanning voor een verversing, dat ben ik nu eenmaal gewoon, ook een referentie!
Stilte moet je aankunnen, want confronteert je met jezelf. Mensen hebben het afgeleerd, ze kunnen niet meer zonder die verdoving; het is een verslaving! Natuurlijke omgevingsgeluiden zijn mooi, kunstmatige leiden af, zodat je bezig wordt gehouden. Niet nadenken, niet zelf voelen, je laten overheersen, in mijn ogen tijd- en kwaliteitsverlies. Tenzij het om echte muziek gaat, die je in vervoering kan brengen. Die is er volop, ernstig en vlot: klassiek, jazz, samba. Maar de radio spuwt vooral lawaai, de onze staat afgesteld op VRT Klara in de keuken en op een Portugees jazzkanaal in de studeerkamer.
Ook in mijn gemeente weerklinkt muzak in de winkelstraat. En in de meeste restaurants word je onderworpen aan de onmuzikale keuze van het personeel, kabaal dus, terwijl je toch veel moet betalen! In de oranjerie van parkdomein Vordenstein hier om de hoek zit een bijzonder café met eigen bieren. Ik drink er graag een zwarte madam, eten en drinken tegelijk. Geregeld op woensdagochtend is er een muzikaal optreden, gratis. Het zijn amateurs, die oefenen voor een optreden, zodoende. Maar het wordt verstoord door het lawaai van de koffiemachine en dan valt pas goed op hoe storend dat ding is. We kennen enkele stilte-restaurants, geen muziek en geen tv, heerlijk! De Michelin-gids zou er een stilte-ster aan moeten toekennen! Een dergelijke bekroning bestaat! Lampernisse is bekroond als dorp van de stilte. Het is er heerlijk toeven in de natuur en je kan blijven slapen in gelegenheden als In de Paardenmolen, De Oude School of hoevehotel Bladelijn. Het ligt bovendien in de Westhoek, met nog andere aantrekkelijke dorpen als Krombeke, Stavele, Lo-Reninge, Vleteren, Houtem, alle min of meer tegen de schreve met Frankrijk aan. Maar dat een dorp een titel van stiltedorp moet krijgen, zegt iets over het gebrek eraan.
Een inwoner van Brugge bekloeg zich over de vele doortochten van paardenkoetsen door zijn straat; het voortdurende gekletter van de hoeven op de kasseien is om horendol van te worden! Reactie van een lawaaimens: dan moest hij daar maar niet gaan wonen! Een werkneemster van Brussels Airlines verklaarde in een tv-reeks, gewijd aan haar maatschappij, dat ze urenlang door geluiden wordt bestookt, aan de grond en in het vliegtuig: mededelingen uit luidsprekers, motoren, collega’s, passagiers, muziek. Na zo’n dag heb je niet altijd nog zin in een feestje met vrienden of familiebezoek want opnieuw zoveel prikkels. In haar beroep heeft zij behoefte aan geregeld een portie stilte.
Zeer onlangs een balletvoorstelling in de Stadsschouwburg. Ballet for life van het Ballet van Lausanne op choreografie van wijlen Maurice Béjart. Muziek is uiteraard niet stil, maar er zijn verhoudingen en grenzen. De muziek - driekwart Queen, een kwart Mozart - stond veel te luid. We vergeleken het met het normale geluidsvolume van een klassiek concert met een levend orkest en inderdaad veel te luid. Zodanig dat we er nog moeilijk van konden genieten, al was de ongewone muzikale combinatie best geslaagd. Iets dergelijks stel je je voor bij Tomorrowland, waarvan flarden lawaai tot tientallen kilometers ver gaan. Zijn de mensen gek?
Ten behoeve van Deborah van der Schaaf herhaal ik een citaat van Maarten Komrij uit mijn artikel 55: ik heb gehoord dat van muzak de kippen beter gaan leggen en de koeien meer melk geven. Zo weten we precies welk beeld artsen, restauranthouders, hoteliers en zij die de scepter zwaaien over openbare nutsgebouwen van ons hebben : het beeld van legvee, van een clientèle die moet worden gemolken.
Ook leegte is een uitdaging. In mijn gemeente Schoten was er een leeg rondpunt (=rond point!), rotonde dus. Het gemeentebestuur besloot er een groot en lelijk monument op te plaatsen, zodat je goed kan zien dat je Schoten binnenrijdt. Waarom doet men dat? De eerste reden is ongetwijfeld dat het bestuur zich interessant wil maken: kijk eens wat wij doen voor de mensen! Ook speelt verspilzucht mee, men geeft graag het geld van de belastingbetaler uit. Verder neemt men aanstoot aan leegte. Rondpunten moeten vol staan! Ga op reis doorheen Frankrijk en Spanje en je ziet het, rondpunten moeten bebouwd worden met zogenaamde kunstwerken, ofschoon ze de aandacht afleiden en dus geenszins de verkeersveiligheid bevorderen. Niets mooier dan een groot leeg rondpunt, zoals je in Portugal geregeld tegenkomt: wat bloemetjes of lage struiken, klaar. Ik heb er van verbazing wel eens opzettelijk een tweede keer rond gereden! Je ziet het ook aan open ruimtes in de stad, ze zullen en moeten vol gebouwd worden. Stadscentra met open ruimtes ogen net aangenaam en uitnodigend, men maakt er doorgaans groene ruimtes van, heerlijk! Het Nieuwe Zuid in Antwerpen tussen de Vlaamse en Waalse Kaai: de auto’s onder de grond en bovengronds een wandel- en fietspark; hier heeft een geïnspireerde landschapsarchitect prachtig werk geleverd, die had het begrepen!
Door de aard van mijn bezigheden kwam ik bij veel mensen over de vloer. Je stelt dan vast dat mensen de neiging hebben hun appartement vol te zetten. Hoge kasten hebben de voorkeur op lage kasten, enerzijds omwille van bergruimte, maar ook om geen lege muur te hebben. Natuurlijk, als je van een huis verhuist naar een appartement neem je meer spullen mee dan goed is voor die nieuwe, kleine ruimte. Leeg is nochtans mooi, maar je moet het kunnen verdragen. Ooit, lang geleden, kwam ik op bezoek bij een bijzondere, oosterse man. Zijn woonkamer was zo goed als leeg, ik moest op een kussen op de vloer zitten. Spontaan dacht ik - gezien zijn uiterlijk en voorkomen - aan yoga of zen. Hij gedroeg zich ook erg rustig en ik kreeg een kop thee, waarvoor hij me een piepklein bijzettafeltje toeschoof. Verwondering overviel me en achteraf stelde ik vast dat ik rustig was geworden. Die man wist hoe het ook kon, een goeroe, een oosterse filosoof?! Leeg is mooi!
Stilte en leegte zijn geen wervend programma voor een politieke partij. Met democratie lukt het niet er paal en perk aan te stellen, want de commercie zorgt voor een voortdurende hersenspoeling voor de behoefte aan prikkels. Wijze bestuurders houden er rekening mee bij het ontwerp van de leefomgeving. Meestal dus niet want ook wijsheid is een schaars goed…
Herman van Schoten, Schoten, Vlaanderen, 02/05/2025.
Alle rechten voorbehouden: vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten