Iedereen kent het en haast iedereen heeft het: Netflix en Spotify. Ik heb geen van beide. Ik laat me niets voorkauwen, ik kies zelf. Ik ken er dan ook niet veel van, maar had er wel een vage mening over. Dat het niet klopt, dat het geldklopperij is, dat de mensen erin trappen. Maar dat kon net zo goed een vooroordeel zijn, omdat ik tegen ben en dan heb je snel je oordeel klaar.
Sander Duivestein(1) vindt de woorden die ik zocht en legt glashelder uit wat ik aanvoel. Ik vond zijn artikel tussen de vele verhalen en verhaaltjes, die zelfbenoemde kwaliteitskranten hun lezers opdissen. Doorgaans achter een betaalmuur, voor een keertje waren ze het vergeten! Netflix en Spotify willen lezer en luisteraar verdoven en aan zich binden. Eenmaal gewend kan je niet meer zonder. Aldus deze commentator.
Duivestein spreekt duidelijke taal. Hij heeft het over culturele pulp. Een voorbeeld. Scenarioschrijvers in de VS krijgen de opdracht dialogen zo plat mogelijk te maken. Alles zo letterlijk mogelijk: ik ga nu koffie zetten, ik loop naar de deur, oei de telefoon gaat, wat zeg je?, ben je helemaal besodemieterd? Daar is moeder. Ik ga eten. Je hebt gelogen! Ik pik het niet! En snel en langdurig onderbreken voor publiciteit.
Enkele dagen terug een spotje gezien: de film Atlas wordt aanbevolen als een Netflixfilm, die je kan bekijken terwijl je de was doet! Visueel behang dus! In winkelstraten, in publieke liften, in winkelcentra wordt ononderbroken achtergrondmuziek gedraaid om de mensen rustig te houden, aanvankelijk bekend onder de naam muzak. Het verdooft en stompt af, vandaar de benaming breinrot. Er is keuze zat, maar er zit weinig betekenis achter. Ons vermogen om geraakt te worden en te luisteren bot af. De jeugd is verslaafd aan prentjes en filmpjes, een beeld zegt zoveel meer, weet je wel…
Het klinkt allemaal overtuigend, maar is het ook waar?
Duivestein overdrijft. Ik was begin januari aanwezig op het Nieuwjaarsconcert in de stad Setúbal in Portugal. Een kleine havenstad met weinig cultuur. De kleine zaal zal vol en was een en al enthousiasme voor het Orquestra Metropolitana de Lisboa. Bij de Radetzkymars ging de zaal uit de bol. Allemaal toeschouwers, die dag in dag uit op tv geconfronteerd worden met voetbal en nog eens voetbal, ook op restaurant en liefst op twee schermen tegelijk. Cultuur in Setúbal, dus toch! Een ander voorbeeld. De concerten van André Rieu hebben wereldwijd succes, ondanks de hoge toegangsprijzen. Mensen hebben het niet verleerd om geraakt te worden door emotie en door schoonheid. Het is een minderheid, kan je tegenwerpen. Dat kan kloppen. Maar is gevoel voor schoonheid niet per definitie een vermogen, dat je jezelf geduldig moet aanleren en dus niet gratis is voor iedereen? Voor de anderen is er voetbal en zijn er zeepseries en flutromans.
Voor de misverstaander: spelen mogen uiteraard, ontspanning hoort erbij, tuurlijk wel! Maar mensen systematisch afleiden voor eigen gewin? Men wil een miljoenenpubliek aan zich binden. Netflix en Spotify zijn spelen voor de massa en massa is kassa. De sociale media gaan nog een stap verder, zij stoken het buikgevoel van de ongeletterden op. En vervolgens maar klagen over de bagger, die gepost wordt. Voor de goede orde: ongeletterd is hij en zij, die van hun spontaan aanvoelen uitgaan, intuïtief en niet in staat zijn meerdere ingangen in een problematiek te zien. Ik zie het zo en zo is het! Komen in de buurt van overgeletterden, ideologen dus, die een plank voor de kop hebben.
Het verdienmodel van Netflix en Spotify is algemeen, ook in de geschreven pers. Men bedient klanten, aan wie verdiend wordt. Neem het artikel van Duivestein in de Volkskrant. Het is een artikel van één dag, morgen weer andere. Zodat de lezer de Volkskrant blijft kopen. Je zou denken dat deze krant bijgevolg inconsequent is want ze publiceert een bijdrage tegen haar eigen winkel! Niet dus! We leven in de postmoderne tijd, de krant heeft dus geen mening, ze publiceert van alles en nog wat en vindt deze opstelling pluriform en democratisch! Vandaag dit, morgen het tegendeel! Stoer doen met aanlokkelijke titels, meestal zonder veel inhoud. Politiek is een andere kwestie, dan schieten de ideologische vonken eraf.
Het was ooit anders, maar toen gaf de nieuwe eigenaar, de Vlaming Van Thillo, een opdracht aan de redactie: het moest allemaal meer verteerbaar worden, beleving en bezieling, niet te diep graven, het moet verkopen weet je wel. Dat laatste lukt aardig. Zijn bedrijf DPG Media, dat kranten en tv-kanalen bezit, haalde in 2023 een omzet van 1,791 miljard euro met een netto winst van 197 miljoen euro. Media en dus ook informatie zijn handel, punt. De omslag bij de Volkskrant maar ook bij andere nieuwsmedia werd snel duidelijk: oppervlakkig, vluchtig, nietweters die hun opvattingen en emoties op je af sturen in sprekende titels. Een greep uit één dag Volkskrant:
-Ziek, zwak en misselijk: hoe kom je zo snel mogelijk van de griep af?;
-Een ode aan de openbare zoen!;
-Alledaagse dingen: hoe doe je die beter?;
-Niet geil, wel hip: ook Bridget Jones wil een toyboy;
-Scrollverslaafd: zo beperk je jouw schermtijd;
-De menopauze: een hormonale achtbaan;
-Last van winterdip? Zo kom je ervan af.
Dat is dus zelfbenoemde kwaliteit! Deze krant zondigt niet als enige. Zelfs een echte kwaliteitskrant als Le Monde is lang niet meer wat ze was 20-30 jaar geleden. Haar artikels zijn oppervlakkiger geworden, vluchtiger. Ze verwijzen naar hun dossiers in Le Monde Diplomatique en ja, die bieden nog degelijke achtergrondinformatie. We leven in een overgecommercialiseerd medialandschap en er is weinig aan te doen. Informatie is handel. Wie niet mee wil, moet eruit, net als bij Trump.
Recent voorbeeld: Gazet van Antwerpen verliest haar onafhankelijkheid door integratie van de redactie met Het Nieuwsblad. Lees bij wijze van spreken één Vlaamse krant en je hebt ze allemaal gelezen, de pluriformiteit verdwijnt. Het schrale aanbod is een bedreiging voor de vrije pers. Is het niet aan de politiek om de informatie uit de klauwen van de mediaboeren te halen ter wille van de democratie?
Of is democratie ook maar behang?
Noten:
(1): Duivestein, S., Dankzij Netflix en Spotify stompen onze hersenen verder af, De Volkskrant, 08/02/2025.
Herman van Schoten, Schoten, Vlaanderen, 24/04/2025.
Alle rechten voorbehouden: vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten