Met belangstelling uitgekeken naar de Schoo-lezing van Bart De Wever. Deze lezing wordt jaarlijks georganiseerd door Elsevier Weekblad en wordt in Nederland aanzien als een belangrijke gebeurtenis bij de start van het politieke jaar. De Wever was voorspelbaar, zijn pleidooi voor een intieme unie tussen onze landen is al lang bekend. De woordkeuze kan nog verrassen, want deze Vlaming kan het goed uitleggen en daarin lijkt hij op de Nederlanders.
Ik overliep de lezerscommentaren in het Algemeen Dagblad. De meeste schrijvers gaven een persoonlijke mening: wel of niet opnieuw samen. Ik vond slechts een enkele reactie over de inhoudelijke verschillen, met name over de verschillende administratieve geplogenheden bij grensoverschrijdend zakendoen. Enkele Nederlandse lezers merkten op dat de Vlamingen niet bij die Hollanders willen horen en dat is vermoedelijk de juiste inschatting.Voormalig politicus Herman De Croo verklaarde zelfs in dat geval naar Frankrijk te zullen verhuizen - geen verlies natuurlijk! Wist u dat de Belgische grondwet een huwelijk van Belgische prinsen met een Nederlandse prins of prinses verbiedt?! Niet dat Amalia daarom zal treuren! Officiel België is gericht op Frankrijk. Voormalig eerste minister Di Rupo herhaalde een oud politiek gezegde: la Belgique sera latine ou ne sera pas.
De Nederlands-Vlaamse toenadering van Bart De Wever in zijn Schoo-lezing ligt mij uiteraard aan het hart. Hij viel met de deur in huis: de scheiding is de grootste ramp die ons ooit is overkomen! (1). Hij heeft gelijk! Maar de feiten vandaag zijn dat de twee landen ver uiteen zijn gegroeid, in tal van opzichten. Wederzijds begrip is niet vanzelfsprekend en een aantal feiten zijn bij vele burgers zelfs vrij onbekend. Toch ligt verregaande samenwerking voor de hand, in beider belang. Samen zouden we veel sterker staan in Europa. Dat besef is er niet.
1.Het grootste verschil tussen onze landen is de visie op de verzorgingsstaat. Nederland bouwt af en privatiseert, terwijl Vlaanderen (en België) dit vrij unieke stelsel - wereldwijd! - wil behouden en zeer terecht. De sociale bescherming van de burger is net wat ons onderscheidt van de Amerikanen; het is de kern van onze Europese identiteit, ipv al die dure en holle woorden over Europese waarden. In onze sociale voorzieningen immers blijkt dat de burger centraal staat - althans in die zin - , terwijl hij voor de Amerikanen een productiemiddel en consument is, waaraan verdiend wordt. Goed, het wettelijk pensioen in Vlaanderen en België is een mager beestje, maar met name de gezondheidszorg is hier zoveel ruimer en meer patiëntgericht opgevat dan in Nederland en ja, dat mag een ferme cent kosten. Hieraan kan je beschaving aflezen. Vele Nederlanders weten het en komen naar hier voor hun behandeling, zelfs uit het noorden van hun land; de parkings van onze ziekenhuizen zijn geen dag vrij van Nederlandse kentekens. Als we ooit toch zouden samengaan, dan op de strikte voorwaarde van onze sociale zekerheid.
2.De Nederlandse mentaliteit is mercantiel, de Vlaamse doordrongen van leven en laten leven. Vlaamse zakenlui ervaren dat Nederlanders het onderste uit de kan willen. Zij hebben, wat dat betreft, de naam de Amerikanen van Europa te zijn. Een kwaliteit?
3.Nederlanders zijn verbaal sterk, Vlamingen stuntelen. Je wordt snel overbluft, al zit er niet altijd veel inhoud achter de vlotte woordenstroom. Het Nederlandse taalgebruik zit vol Amerikaans, het Vlaamse vol Frans. De Vlaamse jeugd veramerikaniseert weliswaar ook, net zoals de halve wereld zich cultureel laat koloniseren door deze cowboys. Toch blijft het Vlaams tjokvol Frans zitten, veel meer dan men zou denken - ik houd er een lijst van bij! Het stoort me, net als het Amerikaans in de Amsterdamse horeca en aan de Nederlandse universiteiten. Het is trouwens geen Engels, hoogstens steenkoolengels. Is ook taal slechts een verkoopmiddel?
4.De Franse invloed in Vlaanderen gaat verder dan de taal. De ruimtelijke ordening - of wanorde! - is een Franse kopie, net als veel van onze wetgeving, vaak geïnspireerd door en soms letterlijk overgenomen uit Parijs. En economisch hebben we ons haast uitverkocht aan de Fransen, concreet onze energievoorziening. We hebben dan ook geen economische wereldspelers, in tegenstelling tot Nederland. Ook al zijn wereldspelers internationale spelers geworden, het zegt iets over de nationale ambitie. Ook onze staatsschuld lijkt een kopie van de Franse, terwijl Nederlanders over hun begrotingstekort waken als waren het Duitsers!
5.Nederlanders zijn luidruchtig, Vlamingen rustig. Vergelijk de sfeer op een trein en in een wachtzaal en je ziet het! Ik zie altijd weer een gelijkenis met dominante Spanjaarden en ingetogen Portugezen. Spanjaarden, Nederlanders (en Engelsen) hoor je van ver aankomen!
6.De Nederlandse politiek volgt doorgaans de wil van het volk, overeenkomstig de verkiezingsuitslag en zo hoort het. In Vlaanderen doen we het op zijn Belgisch: de verkiezingsuitslag is één zaak, wat de politiek ermee doet een heel andere. Het partijbelang gaat voor op de kiezer. Coalitievorming gaat in Nederland vrij snel, in Vlaanderen en zeker in België extreem traag, want er is veel tijd nodig om de uitslag te masseren naar de gewenste Belgicistische status-quo. En o ja, een onwelwillige partij sluiten we uit als “niet democratisch”. Nederland is in politieke zin democratischer.
7.De sociaal-economische visies lopen sterk uiteen. Nederland omarmt het marktmodel over de hele lijn, Vlaanderen en België willen hun Rijnlandmodel (2) verdedigen. Vermits we Europeanen zijn en geen Amerikanen, zou Nederland opnieuw moeten opschuiven in onze sociaal-economische richting. Meer gemeenschapsdenken is nodig, nu de Nederlandse slinger extreem-liberaal is doorgeslagen - zie Elchardus(3). Het marktdenken is Amerikaans, het Rijnlanddenken is Europees. In dit opzicht begrijpen wij Nederland niet meer. Maar toegegeven, ook in Vlaanderen heerst een liberale onderstroom, die gelukkig door socialisten en vakbonden in toom wordt gehouden ter bescherming van ons sociaal model.
8.Vlaanderen staat op meer samenwerking in de Benelux en in Europa. In Europa gaat Nederland haar eigen gang, in de veronderstelling dat zij ook op eigen houtje wel meetellen, een hoogmoedige vergissing van formaat. Na het afhaken van het VK heeft Nederland immers nieuwe bondgenoten nodig. De Benelux ligt voor de hand! Samen vormen we een echt middelgroot land mèt invloed, bij apart optreden tellen we nauwelijks mee. Nederland, tel uit je winst, dat zit toch in jullie genen?!
Vlamingen hebben niet de ambitie om de eerste viool te spelen in Europa, maar om alles aan elkaar te lijmen. Het lijkt erop alsof de gelijknamige roman van Willem Elsschot in hun aktetas zit ! Ze voelen zich in Europa als een vis in het water, omdat het permanent bricoleren is naar een compromis, een vaardigheid die hen gegoten zit. Is er behoefte aan een politieke loodgieter, bel Vlaanderen! Dat daarbij ingewikkelde, niet zelden onwerkbare oplossingen uit de bus komen, speelt geen rol, als er maar een compromis wordt bereikt, dan gaat de champagnefles open! De Vlamingen zijn zeer tevreden over hun rol als waterdragers voor de grote landen, maar natuurlijk, zo krijg je geen smoel.
Nederlandse excellenties zijn uit ander hout gesneden. In de voorbereidende fase van de EEG werkten zij collegiaal mee. Dankzij Nederland kon de Benelux uitgroeien tot de motor van de Europese eenwording, een historisch feit! Later boog hun benadering af naar die van het VK. Hun Europa-politiek getuigt al jaren van eigengereidheid. Hendrik Vos (4) vertelt enkele smakelijke anekdotes over het soms onbehouwen gedrag van Nederlandse politici in Europa. Men herinnert zich wellicht de quote van minister Dijsselbloem over het gebrek aan financiële orthodoxie in Zuid-Europese landen: als ik al mijn geld uitgeef aan drank en vrouwen, kan ik daarna niet om hulp vragen. Zo maak je geen bondgenoten. Deze communicatiestijl, gekoppeld aan overacting wegens veronderstelde invloed, breekt Nederland af en toe op - zie opnieuw Vos.
9.We doen al dingen samen! Er is al militaire Nederlands-Belgische samenwerking - de marines - en bijvoorbeeld ook op lokaal niveau: Baarle Hertog en Baarle Nassau. Er is veel meer mogelijk, op voorwaarde dat Nederland leert open te staan voor hun Vlaamse en Belgische buur. Een intieme - De Wever! - Nederlandse bondgenoot zou Vlaanderen ook versterken in de interne Belgische verhoudingen en de Franse invloed enigszins keren. Intense samenwerking zou ook het alternatief zijn voor de romantische kreet voor Vlaamse onafhankelijkheid.
Waar sta ik? Onbelangrijk uiteraard. Gezien ons Nederlands arbeidsverleden hebben wij een mening! We benijden de Nederlanders om hun rechtlijnigheid, organisatietalent, assertiviteit, initiatief, taalvaardigheid - eigenschappen die helaas on-Vlaams zijn en dat is diep betreurenswaardig. We kijken echter met verbazing naar de Nederlandse kuddegeest, waardoor Rutte meer dan 10 jaar zijn extreem-liberale zin kon doordrijven. We kijken met ongeloof naar hun naïviteit in milieuzaken: rechterlijke bouwstop om zelf opgestelde milieuregels! We staan paf van hun bereidheid hun kranten uit te verkopen aan Vlaamse mediaboeren. We keken met ongeloof naar de toeslagenaffaire en bewonderden Pieter Omtzigt omwille van zijn on-Vlaamse moed. We bespeuren een zekere protestantse gierigheid van de overheid voor het welzijn van de eigen bevolking: een lage schuldgraad als fetisj terwijl ze op een enorme berg pensioengeld zitten, de eeuwige woningnood, de niet-patiëntgerichte gezondheidszorg, onzekerheid wegens plots veranderende wetgeving: ziektewet, verplichte vrijwillige ziekenfondsverzekering bij privé-spelers, pensioenhervorming, afbouw hypotheekrenteaftrek, een zeer beperkt aantal noodbedden in ziekenhuizen wegens niet rendabel. En we verwijten hen sabotage van het scheidingsverdrag: moeizaam akkoord over uitbaggeren Schelde, weigering de IJzeren Rijn te reanimeren, waarvoor nu wellicht Amerikaanse politieke steun komt in functie van militair transport vanuit de Antwerpse haven naar Duitsland en Oekraïne.
En Vlaanderen? Geen kloten aan het lijf in België, dat zij hebben uitgeleverd aan Franstalige grondwettelijke veto’s omwille van de lieve vrede. Over je heen laten lopen, notabene als demografische meerderheid en economische motor van het land! Je kan moeilijk fier zijn je Vlaming te noemen. In Portugal is er een bekende, eerder smaakloze kaas: queijo flamengo, welnu, zo voel ik me. Alleen de sociale zekerheid is een verworvenheid en een wonder, al de rest is vrij hopeloos; de erbarmelijke staat van de autobanen is er een veelzeggend symbool van. We kunnen inderdaad veel leren van de Nederlandse voortvarendheid, een scheut ervan zou het verdorde politieke landschap doen opleven. In grote landen en zelfs in het kleine Nederland voel je een nationale identiteit, die hebben wij Vlamingen niet. Maar, laten we eerlijk zijn, we hebben het toch maar goed; vergeleken met de overgrote rest van de wereld zijn wij luxepaardjes. Niet zeuren dus.
Mijn echtgenote had een lange loopbaan in Nederland en ik een korte. Zouden we het opnieuw doen met de kennis van nu? Ja, omwille van de minder hiërarchische sfeer op de werkvloer en de gekregen kansen, neen wegens de fiscaal-sociaal slechte positie van grensarbeiders. Zouden we in Nederland willen wonen? Neen, we zouden een gebrek aan levenskwaliteit en savoir vivre ervaren.
Zijn de Verenigde Nederlanden haalbaar? Zeker niet. Het is een romantisch hersenspinsel. Waarmee ook de doorgaans nuchtere De Wever is besmet. Hij stuurt graag, aan wie het niet met hem eens is, het verwijt toe van luchtfietserij. Welwel!
Zo, ik heb gezegd! Want op dit blog neem ik geen blad voor de mond.
Noten:
(1).De Gids, jaargang 49, Eerste deel, p.227 e.v., Amsterdam, van Kampen en zoon, 1885. Gezien het belang van de scheiding een extra woord uitleg. De protestantse koning Willem I van de Nederlanden trachtte, in opdracht van de Grote Mogendheden, één grondwet in te voeren in Noord en Zuid. Het ontwerp voorzag in vrijheid van godsdienst voor protestanten en katholieken. Het botste op felle weerstand in het Zuiden. Dat was niet onverwacht, want reeds in 1781 wilde keizer Joseph II zijn Edikt van tolerantie invoeren, waartegen de zuidelijke katholieke bisschoppen frontaal storm liepen. Antwerps bisschop Wellens aan de keizer: Sta mij toe u te zeggen, dat elke vervalschte godsdienst een gruwel is in de ogen van God. Indien God daarover zijn toorn aan ons doet gevoelen, zullen uwe staatslieden en verkeerde raadgevers dien toorn niet kunnen ontwapenen en zijn wrekende hand niet kunnen terughouden. De nieuwe grondwet van Willem moest in het zuiden worden goedgekeurd, waartoe hij een aantal notabelen aanwees. Deze vrije geesten hadden er wel zin in, maar raakten verdeeld door het verzet van de Katholieke Kerk: 527 stemmen voor de grondwet en 796 tegen. De grondwet was dus afgekeurd. Willem besloot de wet toch af te kondigen en vervalste de uitslag van de zuidelijke stemming. Dat was meer dan onvoorzichtig. Vervolgens ging hij in de tegenaanval door het Zuiden te plagen en te pesten. Koren op de molen van de Franse Bourbons, voor wie het een geschikte aanleiding/voorwendsel was om de zuidelijke bourgeoisie - franstalig - tot opstand aan te zetten. Willem verdedigde zich nauwelijks, sommigen beweren dat hij de opstand makkelijk had kunnen neerslaan. Willem bedoelde het goed maar onderschatte de macht van de Katholieke Kerk, die je, achteraf gezien, mede verantwoordelijk kan stellen voor de heilloze scheiding. Met onze ogen van vandaag zouden we Willem aanzien als een verlichte geest. Hij had echter de zuidelijke katholieken niet op stang moeten jagen en ten slotte het verzet moeten breken. Een tragische figuur…
(2).Rijnlandmodel: sociaal economisch model, bedacht na WO2 in Bonn, toenmalige Duitse hoofdstad en liggend in het Rijnland. Essentie: sociaal gecorrigeerde markteconomie versus vrijemarkteconomie.
(3).Elchardus, M., Reset, Ertsberg, 2022.
(4).Vos, H. Dit is Europa, Borgerhoff & Lamberigts, 2021.
Herman van Schoten, Schoten, Vlaanderen, 09/09/2025.
Alle rechten voorbehouden: vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten