Natuurlijk niet! De vraag alleen al, kom zeg! Maar toch, af en toe hoor je het iemand zeggen, of erop zinspelen. Zoals in de tv-serie over Duitsland van Jan Leyers, die als een van de zeer weinige Vlaamse tv-figuren het Duits beheerst - Duits is een officiële Belgische taal, jaja! -. En dat is een probleem want het alomtegenwoordige Amerikaans brengt vanzelf met zich mee dat men Amerikaans gaat denken of er zich voor openstelt, zie bijvoorbeeld de eindeloze Amerikaanse feuilletons op tv en elke scheet uit dat land moet in het tv-nieuws komen. Een door Leyers ondervraagde man zei: wir sind faul geworden = we zijn lui, vadsig geworden.
In mijn jeugd draaide er een film, die indruk maakte: Mondo Cane. Een prent over decadentie in de westerse wereld, met voorbeelden die je deden huiveren en walgen. De film uit 1962 was bijzonder omwille van schokkende beelden. Zijn wij één grote Mondo Cane geworden?
Velen staan feestend in het leven, anderen werken zich te pletter, voor het gezin of omdat carrière maken slechts één weg kent. Maar we staan allen in het middelpunt van de eigen belangstelling. We veroorloven ons zeer veel: uitgaan en ons laten bedienen, kleren kopen die we niet nodig hebben, shoppen als vrijetijdsbesteding, pakjes bestellen en laten aanvoeren en terugsturen, hobby’s, wellness, meermaals op vakantie gaan, elk gezinslid een iphone, drie dagen over en weer naar Ibiza, op straat doen alsof je thuis bent: hier ben ik! Er staat geen maat op, wie kan ons wat maken?
Comfort en voor velen ook luxe hebben ons verwend. En verweekt. Kunnen we ons nog te weer stellen? De vraag is opgekomen naar aanleiding van Oekraïne. Zijn we zo volgevreten, dat we niet meer uit de voeten kunnen? Decadentie?
Wat is decadentie? Je kan het omschrijven als zelfingenomen, in verval, snobistisch, ontaard, genotzuchtig. De huidige ik-cultuur is onmatig, zintuiglijk grenzeloos, vol van zichzelf, buitensporig gehecht aan geld, kortom decadent. Immoreel ook? Je zou het zo kunnen zien: decadentie is een beleefde toestand, die je vervolgens beoordeelt als immoreel.
Maar als je concrete voorbeelden aandraagt, is verontwaardiging snel je deel. Is het een taboe? Hebben mensen lange tenen? Mag ik u testen?! Hoe reageert u op de volgende voorbeelden?
Een Rolex kopen terwijl de wereld honger lijdt, is dat decadent?;
Een verfijnd hapjesrestaurant aan astronomische prijzen, is dat decadent?;
De wereld rondreizen per cruiseboot, is dat decadent?;
Rode wijn van Château Petrus van 2004 aan € 850/glas tot je nemen in het superdeluxe restaurant jnCQuoi in Lissabon (waar ze hun Frans niet kennen want het is “je ne Sais quoi”), is dat decadent?;
Botox laten doen, is dat decadent?;
Biefstuk uit Uruguay, wagyu uit Japan, bananen uit Zuid-Amerika, het hele jaar door aardbeien uit Spanje, is dat decadent?;
Een olifant willen schieten als trofee, is dat decadent?;
Levende visjes eten tijdens het Krakelingenfestival in Geraardsbergen, is dat decadent?;
Meer dan een miljard bezitten, is dat decadent?;
Een draagmoeder inschakelen, is dat decadent?;
Schappen (schabben?) vol dierenvoeding, is dat decadent?;
Een oude fles porto kopen voor € 3.990, is dat decadent?;
Van geslacht veranderen omdat het zo aanvoelt, is dat decadent?;
Een schilderij van Magritte veilen voor 114 miljoen euro, is dat decadent?;
Drugs verhandelen, is dat decadent?;
Kreeften levend koken, is dat decadent?;
Een zelfrijdende racewagen, is dat decadent?;
Een borstvergroting bestellen, is dat decadent?;
Het nieuws in de media manipuleren tot hapklare brokken, tot verhaaltjes, sensatie en emotie, ter wille van klantenbinding en reclame, is dat decadent?;
Een open relatie, is dat decadent?
U kan zelf doorgaan met het bedenken van voorbeelden. U zal, geval per geval, deze voorbeelden zien als slecht, verwerpelijk, maatschappelijk onaanvaardbaar, misdadig, normaal, onbelangrijk, gewoon ieders keus.
En u ziet, de geesten splijten! Deze en dergelijke vragen lokken zelfs verontwaardiging uit. Pff, dat maakt iedereen toch voor zichzelf uit! Anders gezegd: moraal is louter persoonlijk, decadentie bestaat niet!
Is dat zo? Of is er een absolute moraal, voorgeschreven door wet, ideologie of Heilige Boeken? Even testen!
Plato en Aristoteles waren van mening dat slavernij een natuurlijke conditie was, al waren ze er persoonlijk geen voorstander van. Zij onderschreven de publieke moraal. Voor Diogenes echter, die volledig onthecht was en dus niets te verliezen had, is slavernij slechts een sociaal verschijnsel.
De Spartanen wierpen zwakke baby’s van een rots, ze wilden vooral jongens, die strijders konden worden, zo luidde de heersende moraal. Volgens sommigen is dit slechts een hardnekkige legende uit het Historisch Leugenboek, maar dan toch illustratief voor de heersende moraal.
Voor de Inquisitie in de Middeleeuwen was folteren een normale ondervragingstechniek.Vandaag de dag streng afgekeurd, ofschoon nog toegepast in bijvoorbeeld het Syrië van Assad en in de Amerikaanse gevangenis van Guantanamo. In een aantal landen zijn mensenrechten dan weer een democratisch dogma.
In 1541 schilderde Michelangelo een groot aantal mensenfiguren in de Sixtijnse kapel, meest poedelnaakt. Na zijn dood kreeg de schilder Daniele da Volterra de opdracht een aantal ervan te voorzien van een schaamlap. In de Vaticaanse musea is de schaamlap overigens een veel voorkomend attribuut. De bezoeker van vandaag moet ermee glimlachen of steekt er de draak mee.
In 1633 werd de natuurkundige en astronoom Galileo Galilei door een Vaticaanse rechtbank veroordeeld. Hij had, in navolging van Copernicus in 1543, vastgesteld dat de aarde rond de zon draait en dat de zon bijgevolg het centrum van ons heelal is. Voor de Katholieke Kerk was de aarde geschapen door God en ook nog voorzien van een ronddraaiende zon, maan en wat planeten. En paus Urbanus VIII was onfeilbaar, toch?! Galilei werd veroordeeld tot de verplichting zijn ketterij af te zweren en hij kreeg levenslang huisarrest. In 1992 werd hij postuum in ere hersteld door paus Johannes Paulus II. Zelfs de Katholieke Kerk erkende dus feitelijk, maar niet met zoveel woorden, dat de onfeilbaarheid van de paus een sprookje is. Ook het Heilig Boek de Bijbel zit er flagrant naast. Mensenwerk?
In 1858 verscheen een uitgave van de Poesias eróticas, burlescas e satyricas van Manoel Maria Barbosa du Bocage, de in Portugal wereldberoemde dichter met Portugese moeder en Franse vader. Het boek werd streng verboden door de Portugese censuur, ons nog bekend van de recente periode Salazar. Het boek werd zogezegd uitgegeven in Brussel, maar dat was fictief. Vandaag is het centrale plein van zijn geboortestad Setúbal naar hem genoemd en hij kreeg ook een monument (van liefst 12 m. hoog).
In of omstreeks 1962 schreef Agatha Christie een verhaal, met deze uitspraken: Ook de mensen zagen er onwerkelijk uit. Die jonge vrouwen in lange broek, de nogal ongunstig uitziende jonge mannen en jongens, de weelderige boezems van meisjes van pas vijftien jaar. Het speet Miss Marple, maar ze kon dat alleen maar zien als verschrikkelijk decadent (1).
In 1983 zong Cherry Wijdenbosch het nummer Dame uit Suriname met de bindtekst: u bent dan wel blank, maar u heeft zwart geld op de bank. Gevraagd naar haar mening verklaarde ze dat ze dit nu niet meer zou zingen, met die woke-agenda en zo.
In 2001 lanceerde Groen-boegbeeld Mieke Vogels een campagne voor veilig vrijen. Ze probeerde de jeugd aan te spreken met de slogan: eerst blabla dan boemboem. In de generatie van haar ouders was spreken over seksualiteit taboe.
Ook in financiële zin is er evolutie in het denken. Vroeger was het bijvoorbeeld normaal dat je een hotel reserveerde en ter plekke betaalde. Nu zijn er meer en meer hotels, vooral in Spanje, waar je geld direct van de rekening wordt gehaald, ongeacht de gekozen formule. Je geld nu, hebbes!
In Amerika is er strijd over abortus. De vrouw is baas over haar lichaam ofwel is het moord. Een debat, dat wij in Europa gepasseerd achten. Op de paus na natuurlijk, die zit nog vast in de tijdmachine van 100 jaar geleden.
Er is maar één conclusie: er is geen absolute moraal, moraal is mensenwerk. Daarom past de moraal zich aan de tijdgeest aan. De ideologie van het moment is altijd dwingend. Vandaag is daartoe zelfs een megafoon ter beschikking: de massamedia. Moralisten (Greta Thunberg bijvoorbeeld) en commerçanten (reclame) drammen door en krijgen aldus een groot bereik. Collectieve overtuigingen ter discussie stellen wordt zelfs niet aanvaardbaar geacht, ook nu niet, in onze zogenaamde vrije samenleving. Mensenrechten worden zelfs als universeel voorgesteld en in werkelijkheid steeds verder uitgerokken, zowat alles lijkt een mensenrecht! Verblind door de eigen idealen worden andersdenkenden aan de kant geschoven als immoreel en gevaarlijk. Bent u wel een Gutmensch? De aangesprokene is per definitie verdacht, een slecht mens wellicht! Afkappen dat debat! Vermijden! Uitsluiten! Een andere stem laten horen tegenover de dwingende moraal van het ogenblik vereist moed.
In de islam kan die moed je zelfs duur te staan komen. Zitten moslims niet gevangen in een achtergebleven cultuur van een onwrikbaar Heilig Boek - ook mensenwerk - , terwijl de westerse wereld is afgegleden in een decadente genotscultuur? Vervallen we altijd weer van het ene uiterste in het andere?
Ik heb een idee! De sociale media worden voorgesteld als verspreiders van bagger. Ze zijn spreekbuis van de decadentie. Je kan ze ook gebruiken voor opvoeding en vorming! Laat ervaren publieke figuren openbare discussies aangaan met de jeugd! Een professor Holslag, Elchardus of Beeckman zouden perfect invloedrijke influencers kunnen worden! Laat ze de sociale media afwisselen met optredens in jeugdhuizen, kerken en moskeeën! Een nieuwe hype! Herman heeft gesproken!
Noot:
(1): Christie, A., De spiegel barstte, Tweeëntwintigste Agatha Christie-vijfling, Sijthoff, 1986.
Herman van Schoten, Schoten, Vlaanderen, 09/09/2024.
Alle rechten voorbehouden: vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten