Waar staat de pot van Keizer Karel?! In Olen! Er zijn er zelfs twee, sommigen beweren drie! De keizer zou eruit gedronken hebben! En dus is het een relikwie zoals een stukje van het kleed van de Heilige Maagd of een teenkootje van een heilige, waarvoor men in vroeger tijden op bedevaart trok.
Karel V wordt geboren in het Prinsenhof in Gent in het jaar 1500. Zijn ouders zijn Filips de Schone en Johanna van Castilië, die door haar gemaal waanzinnig wordt verklaard en opgesloten in het kasteel van het Spaanse Tordesillas, bekend vanwege het verdrag tussen Spanje en Portugal uit 1494 over de verdeling van de wereld. Zijn opvoeding wordt toevertrouwd aan zijn tante Margaretha van Oostenrijk, landvoogdes van de Nederlanden, die in Mechelen woont. Zijn vader overlijdt als Karel 6 jaar is. Als kind en jongeling is hij zwak van gezondheid, hij lispelt en stottert. Toch groeit hij uit tot keizer van een immens wereldrijk, waarin de zon nooit ondergaat en waaronder ook de Nederlanden.
In 1519 overlijdt zijn grootvader Maximiliaan van Oostenrijk. Karel wordt, op de leeftijd van 19, in Aken gekroond tot keizer van het Heilig Roomse Rijk der Duitse Natie. Hij wordt snel op de proef gesteld. In 1521 heeft op de Rijksdag in Worms een confrontatie plaats met Luther, gevolgd door de grote Boerenopstand. In 1522 moet hij het hoofd bieden aan een opstand in Spanje. Karel ziet zich genoodzaakt zijn autoriteit te doen gelden. Hij laat 150 opstandelingen, onder wie de bisschop van Zamora, met het zwaard ter dood brengen. Aldus begint zijn regeerperiode, die zal worden gekenmerkt door een centrale en autoritaire politiek, in zijn ogen noodzakelijk om het enorme Rijk onder controle te houden. Een opvatting die we ook vandaag nog kennen…
Om politieke redenen huwt Karel met Isabella van Portugal; zij baart hem 5 kinderen. Hij heeft ook minnaressen, een koninklijk gebruik in die tijd. Hij reist per koets zijn enorme rijk door en verblijft geregeld in de Nederlanden, zijn geboortegrond. Hij bezoekt ook zijn zus, die op het kasteel van Turnhout woont. Zodoende brengt een jachtpartij hem ook in Olen. De waardin van het café biedt hem een pot bier aan. Ze houdt de pot aan het oor vast, waarop de keizer haar aanraadt de volgende keer een pot met twee oren aan te bieden. Dat gebeurt, maar nu houdt de vrouw de pot met beide oren vast. Waarop de keizer haar maant de volgende keer een pot met drie oren klaar te houden. Helaas, nu houdt de vrouw het derde oor tegen de borst.
Merkwaardig genoeg zijn er twee of drie potten bewaard en de café’/restaurants in kwestie betwisten elkaar de echtheid. Aan de Lezer om een onderzoek ter plekke in te stellen!
Tot zover de volkse legende. Voor zijn politiek van expansie steunt Karel op de hoge adel in de erfgebieden, verenigd in de Orde van het Gulden Vlies. Wie daarvan deel uitmaakt is loyaal aan de keizer en bijgevolg niet aan het volk. Bekende leden vandaag zijn prinses Beatrix en de koningen Albert en Filip. In Gent bestaat nog het Historisch Genootschap Keizer Karel. Mits actief lidmaatschap kan je je middeleeuwse pronkkledij aanschaffen en meelopen in de jaarlijkse stoet. Voor de gewone man bedacht Heineken een pilsbier: het legado de Yuste en in Vlaanderen kennen we de biermerken Carolus en Keizer Karel.
Karel wordt slechts 57 jaar. De voortdurende reizen met primitieve transportmiddelen eisen hun tol, hij is lichamelijk op, doet troonsafstand, vraagt uitgebreid om vergeving voor zijn fouten, een ongezien gebaar. Hij zeilt van Vlissingen naar Spanje en trekt zich terug in Cuacos de Yuste, aan de voet van de Sierra de Gredos, afgelegen bergland. Hij wordt er ook begraven, maar zijn stoffelijke resten worden later bijgezet in het Escorial in de buurt van Madrid.
Keizer Karel is een historische figuur. Zijn verdiensten voor Europa zijn groot. Hij verdedigde Europa tegen de Ottomanen, die in die periode erg expansief waren. Zonder hem waren we wellicht onder de voet gelopen door de Turken.
Maar Karel ligt ook aan de basis van de scheiding tussen katholieken en protestanten, uiteindelijk leidend tot de scheiding der Nederlanden en indirect ook tot de Franstalige staatsgreep op wat we nu België noemen.
En zijn reputatie wordt besmeurd door een aantal onverkwikkelijke gebeurtenissen, waarvan de wellicht meest beruchte de plundering van Rome in 1527, bekend als Sacco di Roma. Karel was er nochtans niet persoonlijk voor verantwoordelijk. Hij bevond zich in Madrid en had de leiding van zijn troepen overgelaten aan zijn broer Ferdinand voor wat betreft de Duitse, meestal lutherse landsknechten en aan Karel III van Bourbon, die de Spaanse huursoldaten aanvoerde. Toen de keizerlijke troepen voor de poorten van Rome stonden, vluchtte paus Clemens VII langs een geheime gang naar de Engelenburcht. De stad was zwak verdedigd. Toch sneuvelde Karel III van Bourbon. Ferdinand had zijn hongerige troepen niet meer in de hand, zij vielen als aasgieren op de stad aan. Kerken en paleizen werden geplunderd, huis na huis binnengevallen.
De wreedheden waren onvoorstelbaar. De lutherse Duitsers dreven de spot met de katholieken. Een priester werd vermoord omdat hij weigerde een ezel de hostie te geven. Nonnen werden gedwongen tot orgieën en vrouwen van de betere stand tot seks met dronken soldaten. Meisjes werden verkracht, vrouwen afgemaakt op het hoogaltaar van de Sint-Pietersbasiliek. De paus gaf zich ten slotte over. In 1530 zalfde hij Karel V tot keizer van het Heilige Roomse Rijk. Karel V was er dan wel niet persoonlijk bij betrokken, noch had hij het bevel tot de plunderingen gegeven, maar de Sacco di Roma staan hoe dan ook geboekstaafd als onder zijn verantwoordelijkheid.
In Vlaanderen kiest Brugge eieren voor zijn geld. Men installeert een beeltenis van de keizer in de schepenkamer van het Vrije. Zijn geboortestad Gent was minder toegeeflijk. Men weigert belasting te betalen voor de instandhouding van het keizerlijk leger en men zoekt toenadering tot de Franse koning, aartsvijand van Karel V. De keizer komt in 1540 persoonlijk orde op zaken stellen. 17 opstandelingen worden onthoofd en een reeks hoogwaardigheidsbekleders moet in het zwart gekleed, blootsvoets en met een strop om de hals door de stad trekken naar het Prinsenhof, om daar om genade te smeken. Vandaar de bijnaam voor Gentenaars: stroppendragers.
Voor ons, Vlamingen, is hij geen figuur om naar op te kijken. Wij ondergingen zijn macht, zoals we ook eerder en later nog geregeld zijn bezet door anderen. Het laat tot op vandaag diepgaande sporen na in de Vlaamse genen. De Vlamingen kiezen altijd weer voor het compromis tot elke prijs. Voor de enen een kwaliteit, voor de anderen een zwaktebod.
Een oordeel over Karel V ? Hij bedoelde het goed, getuige zijn bede tot vergeving bij zijn troonsafstand. Bovendien, je mag de geschiedenis niet beoordelen naar de normen van nu, je moet alles in zijn tijd zien, zo luidt de klassieke, vergevingsgezinde opvatting. Klopt dat? Is geweld legitiem?
Door de eeuwen heen wordt geweld gerechtvaardigd ter verdediging van land en koninkrijk, om de existentiële angst voor goden te bezweren, om het ongevoeg in bedwang te houden, om andersdenkenden te muilkorven. Maar op die manier kan je alles goedpraten: slavernij en lijfeigenschap, gedwongen geloof, vervolging van ongelovigen en andersgelovigen, inquisitie, heksenverbranding. Er is geweld en overbodig geweld. Sadisme bestond nog niet als begrip maar wel in de praktijk…
Ook in ons leven was nog sprake van beroepsverboden en uitsluiting van andersdenkenden door de pletwals van de katholieke dictatuur. Vandaag de dag zijn de pensée unique van het extreem liberalisme en het multiculturalisme - dat er naadloos in past - de politiek correcte mening, waardoor anderen worden uitgesloten van media-aandacht en machtscenakels. Zullen wij over 50 jaar ook zeggen: je moet alles in zijn tijd zien ? Geldt dat ook voor de Kruistochten, voor de Duitse nationaalsocialisten, voor de Europese kolonisering van de rest van de wereld, voor het Israël van Netanyahu en het Syrië van Assad, voor de Russische en Amerikaanse oorlogsmanie?
Je kan daar niet licht overheen gaan, de geschiedenis leert het. Keizer Karel past gewoon in het rijtje. Devoot en godvrezend in woorden en liturgische formuleringen, dominant en onderdrukkend in daden. Het is de behoefte aan macht, gesublimeerd in heilige bedoelingen en teksten. Geloof en ideologie zijn de eeuwige aanjagers van machtsmisbruik en geweld. Ik heb het weer eens gezegd (!).
Een weetje en enkele trivia:
Je kan het Retiro Imperial in Cuacos de Yuste bezoeken. Voor de verwende bezoeker is er zelfs een parador, met comfort waarvan de keizer niet eens had kunnen dromen.
Karel was ook wel een Sjarel. Zo zou hij verklaard hebben: in het Spaans spreek ik tegen God, Italiaans met vrienden, Frans om te verleiden en Nederduits met mijn paard.
Tot slot een rijmpje:
Keizer Karel mee al zijn knechten
Ging tegen de Fransen vechten.
Keizer Karel, die was er zo kloek,
Hij sch…er van in zijn broek!
Herman van Schoten, Armação de Pêra, Portugal, 15/01/2025.
Alle rechten voorbehouden : vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten