Zijderupsen zijn onbekend in de publieke opinie. Ze spelen nochtans een belangrijke rol in de kledingindustrie. Wikipedia: de vlinder wordt gekweekt vanwege de larve die een cocon spint van een enkele draad. De draad is zeer stevig en wordt gebruikt voor de productie van zijde. De rupsen leven van de bladeren van de witte moerbei, die aanvankelijk alleen in China voorkwam. De poppen van de vlinders worden in de regel gedood tijdens de productie van zijde uit de cocons; ze worden gegeten als snack.
Het economisch belang van de zijderups is bijgevolg aanzienlijk. En als natuurliefhebber valt je mond open van verbazing van het natuurlijke proces van rups tot vlinder, het is een klein wonder!
Wat wellicht weinigen weten is de literaire faam van de zijderups. We danken het aan de Italiaanse schrijver Alessandro Baricco(1). Zijn novelle gaat over liefde. De zijderupsen geven vorm aan de novelle, zij doen de hoofdpersoon enkele reizen ondernemen naar het verre Japan en daar openbaart zich een ander wonder.
De schrijver acht het geen liefdesverhaal. Het was hem om wat anders te doen: de verwoording van een manier van zijn. Traag, natuurlijk, in stilte, met geduld en berusting. Een tegengif voor onze opgefokte wereld. Zijn taal is eenvoudig, zonder franje, zuinig. Hij mijdt een teveel aan woorden. Dat is niet wat wij in het westen verstaan onder communicatie, het is hier vooral drukte maken en tateren. Met weinig woorden en met zwijgen zeg je soms meer. En er is de kans dat je diepgang aanboort.
Stilistisch hanteert Baricco een weinig voorkomende techniek: herhaling. Bij elke reis naar Japan krijg je een paar altijd dezelfde zinnen te lezen, op een enkel woord na. Het haalt de vaart uit het verhaal en dat is de bedoeling. Het gaat niet om het verhaal en niet over de afloop, het gaat over de eenzaamheid van de man en de (on)mogelijkheid tot contact met de vrouw. Je staat vanzelf stil, je mijmert en je fantaseert. De hoofdpersoon doet niet anders, de zijderupsen zijn ten slotte een alibi om die geheimzinnige vrouw te ontmoeten.
Het is een kort verhaal, zonder ingewikkelde verhaallijnen. Het kan iedereen bekoren en je leest het in één dag uit. Maar als je een kort en snel verhaal wil om uit te lezen op het vliegtuig of op de trein: neem dan beter een detective, dat doe ik ook! Dit boekje moet je beleven, het is leven, niet de voorstelling die wij er meestal van hebben: jagen, vooruit gaan, hogerop komen, doen, scoren.
Enkele beklijvende zinnen:
Misschien is het goed om te verduidelijken dat het om een negentiende-eeuwse geschiedenis gaat: dan hoeft niemand vliegtuigen, wasmachines en psychoanalisten te verwachten.
Jean Berbeck had op een dag besloten om nooit meer iets te zeggen. Zijn vrouw en zijn twee dochters gingen bij hem weg. Hij ging dood.
Alles in de kamer was zo stil en roerloos dat wat er ineens gebeurde een immens evenement leek, terwijl het toch niets voorstelde. Plotseling, zonder zich ook maar iets te bewegen, deed dat meisje haar ogen open. Ze hadden geen oosterse vorm en ze waren met een verwarrende intensiteit op hem gericht.
Wanneer de eenzaamheid zijn hart samen kneep, liep hij omhoog naar de begraafplaats, om met Hélène te praten. De rest van zijn tijd sleet hij in een liturgie van gewoonten die erin slaagden hem te beschermen tegen het ongelukkig zijn.
De zijderupsen in dit boek vormen een geraamte, waaraan een liefdesverhaal is opgehangen. En een boodschap van stilte, geduld, traagheid, beschouwing als levensgevoel, in tegenstelling tot ons misvormde streven naar succes, applaus en geld. Dat trage, bewuste levensgevoel zal slechts weinigen gegeven zijn. En het is waar, met een dergelijke ingesteldheid komt de mensheid niet vooruit, daar zijn doeners voor nodig. De meeste mensen kunnen trouwens niet anders, zij kennen niet het comfort van de vaste benoeming of aanstelling en moeten elke dag weer knokken voor hun boterham. Wie bij de overheid zit is een luxeburger (=niet een Luxemburger, al zijn daar zeer vele luxeburgers!) De pensionering is dan weer voor velen de gelegenheid om de bladzijde van strijd en gewin om te slaan om eindelijk te gaan leven, verlost van de knellende banden van de prestatiemaatschappij. Het is voor velen ook een aanpassing: leren genieten. Je komt tot jezelf en je verbaast je waaraan je al je energie hebt gegeven. Of verspild.
Dit is literatuur.
Noot:
(1):Baricco, A., Zijde, De Bezige Bij, 2024. Het Italiaanse manuscript werd gepubliceerd onder de titel Seta in 1996. De verfilming had plaats in 2007 onder de titel Silk.
Herman van Schoten, Schoten, Vlaanderen, 19/08/2024.
Alle rechten voorbehouden: vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten