130. VAN ALMANCIL NAAR WAHA.

Ik heb iets met kerken. Hoe dat komt is onbelangrijk. Overal waar ik kom, wil ik toch even de lokale kerk binnenwippen. Soms betreft het een kathedraal, een basiliek of een dom. Ik doe er zelfs steden voor aan, speciaal voor die bijzondere kerk. Kerktoerisme, bestaat dat woord ? 

Soms is het een kerkje, een klein heiligdommetje, dat niettemin opvalt. Ik heb er twee in de aanbieding. Ze zijn zo klein dat het verhaal erover dat ook is. Daarom twee voor de prijs van een. Ze hebben voorts niets met elkaar gemeen, behalve natuurlijk dat het rooms-katholieke kerken zijn.

Zo’n kerkje ligt in Almancil, in de Portugese Algarve. Het kerkje van São Lourenço is een omweg waard, zeker als je toch vakantie houdt in de buurt. Het dateert van de 15° eeuw, eenvoudig van buiten, maar befaamd om het interieur. Het is exuberant gedecoreerd met een rijkdom aan blauwe azulejos en dan nog onbeschadigd ook. En dat is bijzonder want geen sporen van vandalisme en evenmin van de aardbeving van 1755, toen slechts 5 azulejos neervielen van het plafond. De rondkoepel is van een bijzondere schoonheid, zowel door haar perfecte vorm als door de bekleding met azulejos. Door de volledige bedekking zie je geen constructielijnen, het lijkt op een halve hemel, waar je ooit naar zal opstijgen. 

De tegels op de zijwanden vormen panelen met een boodschap. Het eerste stelt het weggeven voor aan de armen van de rijkdom van de kerk. De huidige paus zou daarin inspiratie kunnen vinden, maar hij kent dit kerkje nog niet, Almancil is Fátima niet natuurlijk. Dan zie je de heilige Laurentius aan de Tiber in Rome op het moment dat hij twee blinden het zicht teruggeeft. Een volgend paneel betreft een dialoog met de paus, die op het punt staat martelaar te worden. De paus zegt: treur niet om mij, over drie dagen zal je mij volgen. De aangesprokene licht op van blijdschap. Weer een volgend paneel. Nu wordt Laurentius gevangen gezet omdat hij de hem toevertrouwde aalmoezen uitdeelt. Het dan volgende paneel kon uw dienaar helaas niet ontcijferen, zijn schoollatijn was ontoereikend. Maar het daarna volgende is duidelijk : Laurentius weigert zijn geloof af te vallen en de goden van het Romeinse rijk te aanbidden. Het laatste tafereel is bijzonder. Als gevolg van zijn weigering wordt de heilige met zijn blote poep boven een vuurtje gezet. Het merkwaardige is de serene gelaatsuitdrukking van alle personages. De stoker van het vuurtje bijvoorbeeld doet dat met een rust alsof hij een heilige plicht vervult en de omstaanders glimlachen en gaan op in hogere sferen. Laurentius kijkt verzaligd, het is voor hem een rit op de kermis. Klapstuk van het kerkje is het front boven het altaar : een en al talha dourada = beschilderd hout met een laagje goud.

Dat is het. Het is van een eenvoud en een schoonheid, die elkaar optillen. Wat valt er meer over te zeggen ? Het enige wat ontbreekt is bijpassende liturgische muziek, waardoor het bestaan van hemel en hel vanzelf duidelijk zou worden aan heidenen en zondaars.

Van Almancil oversteken naar Waha doe je niet zo maar even. Waha is een Waals dorp, een dorpje eigenlijk. Je moet al weten waarom je er naartoe gaat, anders kom je er niet. Op weg naar de Ardennen of naar Luxemburg is het handig meegenomen mits een kleine omweg. Van Luik uit volg je dan een lange baan vol lintbebouwing naar Marche-en-Famenne. Als je aan bezoekers wil tonen hoe lelijk België is, volg dan deze route ! Even voorbij Marche ligt Waha en daar bevindt zich een schitterend Romaans kerkje.

Het is zowel binnen als buiten mooi bijgewerkt en onderhouden, het is een klein juweel. En zo’n romaans kerkje heeft altijd iets intiems, helemaal anders bijvoorbeeld dan die protserige barok. Het is zo’n keurig romaans kerkje, waar bescheidenheid en devotie kunnen opbloeien. Maar er is een grote verrassing ! De moderne glasramen van Folon ! Concept, thema, kleuren, aflijning, het is gewoon prachtig ! Je verwacht het niet, tenzij je het weet, en de combinatie is zowel ongewoon als schitterend.

Jean-Michel Folon is een Belgisch kunstenaar. Hij overleed in 2005. Deze glasramen vervaardigde hij in Chartres. Voor wie van zuivere schoonheid houdt : dit is een verplicht nummer, los van persoonlijke voorkeur. Zo mooi, meer dan een omweg waard...

Wie door het kerkje van Waha geboeid geraakt door de figuur van de ontwerper van de glasramen, kan terecht in het kasteeldomein Solvay in Terhulpen bij Brussel. Folon heeft er een eigen museum gekregen. Zijn eerste liefde was blijkbaar het beeldhouwen. Er staat een grappig beeld met een paraplu, waaruit een fontein regen spuit. Het bezoek is bijzonder aangenaam, ook al omdat het in een natuurpark ligt. Folon was internationaal bekend. In de Nederlandstalige wereld echter is hij vrij onbekend.

Nu hopelijk niet meer !

Herman van Schoten, Schoten, België, 17/09/2018.

Alle rechten voorbehouden : vanschotenherman@gmail.com.