In een literaire tekst kom ik de vermelding gerundium en
gerundivum tegen. Lange jaren niet meer gehoord. Het is alsof een luikje
opengaat uit mijn Latijnse vorming. Piep, zeggen de twee gezamenlijk want het
zijn tweelingvriendjes, weet je nog wie wij zijn ?
Eerlijk, ik weet het nog amper. Werkwoordsvormen ja, maar
hoe het ook weer precies zit ?
Vaagweg herinner ik me iets van Cato : ceterum censeo Carthaginem esse delendam -
overigens ben ik van mening dat Carthago moet verwoest worden. Een
uitspraak en oproep, waarmee hij zijn tussenkomsten in de Romeinse senaat
placht af te sluiten. Indrukwekkend, zowel qua inhoud als retorische
stijlfiguur. Daarom dat ik het onthouden heb, het is zo’n monument van een uitspraak, die zich onder je hersenpan
heeft vastgezet, lang voor er sprake was van computergeheugens.
Nu hoorde ik het toevallig nog
een keer, op de Nederlandse tv. Politica Marianne Thieme van De Partij van de
Dieren sloot haar tussenkomst in de Nederlandse Tweede Kamer af met deze
variant : voorts ben ik van mening dat er
een einde moet komen aan de bio-industrie. Zij heeft dus weet van haar
voorganger Cato ! En dat voor zo’n jong iemand ! Klasse !
Maar welk van de twee het nu is, gerundium of gerundivum,
vraagteken. Ik moet het verdorie opzoeken en dat kan, want een Latijnse
spraakkunst uit de middelbare school staat nog ergens in de kast. Het is zelfs
niet meer nodig, want warempel, meneer Google kent blijkbaar alles, zelfs
Latijn !
Ik ga het niet uitleggen, wel een voorbeeld geven.
Moet
verwoest worden is gerundivum, het
verwoesten is gerundium.
Dichter bij huis, zowel in ruimte als tijd, loopt er nog
een eenzame Latijnse spraakwaterval rond : politiek voorman Bart De Wever.
Zijn Latijnse spreuken waren ongezien in de Vlaamse
politiek. Het is amusement maar ook meer dan dat. Hij wil subtiel aantonen dat
hij in een hogere afdeling speelt dan al die andere politiekers. Dat wil hij immers niet zijn, hij is politicus. Maar een keer is hij toch wel
wreed uitgeschoven : zet die plaat af ! Dat was niet gepolijst en al helemaal geen Latijn.
De Wever confronteert de goegemeente graag met haar
gebrek aan historische achtergrond. Journalisten zijn beroepshalve altijd tuk
op sensatie en dus in het geval De Wever op weer een nieuwe Latijnse
trouvaille. Ze proberen nerveus zijn Latijnse klanken fonetisch te vangen en
vragen elkaar koortsachtig : wat betekent
dat ?, weet gij wat hij wil zeggen ?, is er een latinist in de zaal ?, bel eens
vlug met de redactie !
De Latijnse culturele bagage is na mijn generatie zo goed
als weggevallen. Haast niemand van de nieuwe generaties heeft nog die
herkenning, maar vooral : die achtergrond. De humaniora, weet je wel, vorming
voor het leven, weg ermee, levert niet direct iets op. Is dat cultureel verval
? Niet zeuren opa ! Maar ja, het is wel degelijk verval...
Zogenaamd nieuwe uitdrukkingen komen uit de dominante
nieuwe wereld. Er bestaan vaak erg oude, klassieke woorden voor. Zo maande een
collega mij ooit eens een to do-lijstje
te maken. Ik keek hem verbaasd aan en sprak hem deze woorden toe : je bedoelt een agenda ?
Waarop hij dan weer niet begrijpend het hoofd schudde, ik
was niet mee, met wat voor kiekens moest hij hier samenwerken ?!
Als het niet Amerikaans is, bestaat het niet of is het
ouderwets. Ik vraag me wel eens af hoe het geweest zou zijn, als we onder de voet
waren gelopen door de Russen. Zouden al die nieuwlichters ons dan met Russische
begrippen om de oren slaan, borsjt en pélmeni eten en vodka drinken als was het coca-cola ?
Voorwaar grote persoonlijkheden, al die na-apers.
Zo zie je maar weer hoe het gerundium en het gerundivum
onverwachte beschouwingen oproepen. Zonder die Latijnse achtergrond was
literatuur al helemaal verschrompeld tot het script van een zeepserie.
Latijn is de kern van Europa. Neem het Romeinse recht, de
basis van het recht in Europese landen ! Grieks hoort ook tot ons erfgoed, maar
dat is een ander geschrift en daardoor vreemd. Met mijn paar woorden oud-Grieks
kom ik in Athene nergens meer. We hebben een gigantische culturele basis en
toch importeren we woordenschat, gedrag, tv-reeksen en opvattingen uit boers Amerika.
In een Nederlands praatprogramma verklaarde een politieke dame dat een bepaalde
opvatting niet voorkomt in haar living. Ze
bedoelde leefstijl, terwijl het in Vlaanderen dan weer de woonkamer is. En een
CEO bijvoorbeeld, dat is toch gewoon de bedrijfsleider, toch ?
Zou er op de VRT, of, godbetert, op de commerciële
zenders, nog iemand te vinden zijn die zich van deze verdwazing bewust is ?
De wereld draait door, inderdaad.
Herman van Schoten,
Schoten, België, 26/09/2018.
Alle rechten voorbehouden :
vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten