152. DUBBELE NATIONALITEIT.

Over de dubbele nationaliteit is er geregeld wat te doen. Als je ermee wordt geboren, is dat een feit om mee te leven. In een aantal gevallen leer je dan ook spelenderwijs twee talen, handig en blikverruimend. En in een globaliserende wereld, wat doet het er nog toe ?!

Toch knaagt er iets. Je voelt het aan als niet natuurlijk. Wat ben je nu, Italiaan of Belg, Nederlander of Portugees ? Dat gevoel is echter aangekweekt, vermits landen en grenzen kunstmatig zijn. De mens heeft ooit grenzen getrokken, al of niet met een uitgeschoven mes en van dan af ben je Nederlander in Baarle-Nassau en Belg in Baarle-Hertog, om dat rare voorbeeld van grensgevallen te noemen. Het geeft ook niet meteen problemen. Hoogstens ontstaat er in de puberteit of zo een bijkomende vraag : wie ben ik, waar hoor ik bij ?

Daar gaat het inderdaad om. Om volksaard, gewoonten en gebruiken en om het gevoel ergens bij te horen. In landen met een duidelijke identiteit ligt het gemakkelijk, een Portugees is een Portugees en een Spanjaard is een Spanjaard. Hoewel, een Spanjaard kan ook Bask zijn of Catalaan en dat geeft daar best spanningen. In België ligt het nog moeilijker : Belg zijn, bestaat dat, buiten de vermelding op de identiteitskaart ? We behoorden vanaf 1814 tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, maar werden in 1830 door de Franstalige bourgeoisie gekaapt en systematisch onderdrukt. België heeft me mijn hele leven lang zwaar ontgoocheld, ik herken me er niet in en wil dat ook niet. Als ze in het buitenland vragen waar ik vandaan kom, zeg ik : Flandre, Flandres, Flandes, Fiandre, Flandern, Flanders. Belg zijn is een voorbeeld van een opgedrongen nationaliteit. Als men vraagt naar mijn taal zeg ik : Vlaams, het betere Nederlands (grapje).

Ik kan mijn nationaliteit opzeggen, zodra ik een andere verwerf. Dat is blijkbaar een luxe. Een Turk of Marokkaan is en blijft dat zijn hele verdere leven, want je lidmaatschap van die club opzeggen is moeilijk, zij het niet onmogelijk. Dat kan problemen geven. Zo kan het gebeuren dat je in België bent geboren maar toch wordt opgeroepen voor de militaire dienst in Turkije. En voor de Belgische Staat mag je niet in vreemde krijgsdienst treden ! Geen politicus die erom maalt.

Er zijn ook politieke complicaties. Je kan stemgerechtigd zijn in twee landen. En je loyaliteit kan uitgaan naar die twee landen. Hoe moet het dan wanneer die twee landen een aanvaring krijgen, zoals bijvoorbeeld in Nederland, bij een voorgenomen verkiezingsbijeenkomst van een Turkse minister, door Nederland met politieoptreden afgeblokt ? In België zijn er enkele bekende politici met een dubbele nationaliteit : di Rupo, Almaci, Demir. Kunnen zij mij vertegenwoordigen, hebben ze weet van mijn geschiedenis, van het onrecht door Franstaligen aangedaan aan mijn grootouders tijdens de oorlog, kunnen ze mij aanvoelen ? In Nederland werd minister Ollongren aangevallen op haar Nederlands-Zweedse nationaliteit door Geert Wilders. Dat was eerder een partijpolitieke zet. Maar toch, stel dat Zweden in aanvaring komt met Nederland over visvangst in het Kattegat, ik zeg maar wat.

Vreemdelingen in Nederland, die de Nederlandse nationaliteit verwerven, mogen hun oorspronkelijke nationaliteit behouden. Voor Nederlanders in het buitenland geldt dit echter niet ! Dat onderscheid kan je met recht discriminerend noemen. Zij voerden dan ook actie, ze willen hun Nederlandse nationaliteit behouden, als symbool van een emotionele band met het moederland, maar wellicht ook als terugvalbasis, voor het geval er in hun nieuwe thuisland problemen ontstaan – denk aan Venezuela en het Verenigd Koninkrijk.

Het gezond verstand zegt dat de dubbele nationaliteit niet normaal is en in de praktijk zoveel mogelijk moet beperkt worden. Nochtans heeft België in 2008 de mogelijkheid ingevoerd de Belgische nationaliteit te behouden, als je bewust een andere aanvraagt en verkrijgt. Waarom ?

Het verlies van de Belgische nationaliteit door vervallenverklaring kan dan weer worden uitgesproken door de rechter na een zware misdaad. Het komt weinig voor. Bekendste voorbeeld is wellicht de in België geboren moslimterrorist Fouad Belkacem, die in 2018 de Belgische nationaliteit werd ontnomen. De rechtszaak die erop volgde is nog lopende. België wil hem uitleveren aan Marokko, waar hem een gevangenisstraf voor andere feiten wacht.

De kwestie ligt zowel gevoelig als moeilijk. De Nederlands-Turkse publiciste Ebru Umar (1) herleidt nochtans de kwestie tot een simpele opdracht voor het tweede vaderland : ken de nationaliteit niet toe tot de oorspronkelijke is opgegeven/opgeheven. Ze haalt het voorbeeld aan van een moordenaar, die naar Turkije vluchtte en daar zijn vervolging kon ontlopen, en van een vrouwenhandelaar, die dezelfde ontsnappingsroute volgde. Haar retorische vraag : waarom zou je als overheid nationaliteiten uitdelen aan mensen die er al één hebben ? Het verleent de verkrijger extra rechten en zadelt de verlenende overheid op met plichten tegenover deze nieuwe staatsburger. Politici die het onrechtvaardig vinden dat je geen Nederlander/Belg kan worden omdat je niet van je oorspronkelijke nationaliteit af kan, confronteert zij met de vraag : politici, waar ligt jullie loyaliteit ?! Overigens slaagde deze auteur erin om van haar Turkse nationaliteit af te komen en daarmee automatisch ook van de Turkse staatsgodsdienst de islam. Het kostte veel moeite en doorzettingsvermogen, maar het lukte.

Ik sprak er professor staatsrecht Hendrik Vuye over aan. Hij denkt er genuanceerder over. Hij was zo vriendelijk me een uitgebreid antwoord te sturen, dat ik bij deze afdruk :

Het Belgische Parlement kan geen Turkse, Griekse of Tsjetsjeense wetten wijzigen. Elk land bepaalt soeverein de regels. Voorbeeld: Turkije kent de Turkse nationaliteit toe. Daar heeft de Belgische wetgever geen vat op. In de Kamer kunnen we geen Turkse wetten afschaffen. Ik neem het voorbeeld van Turkije, maar dit geldt ook voor andere landen.

Het enige wat België wel kan doen is iemand de Belgische nationaliteit niet toekennen. Wie een andere nationaliteit heeft, krijgt de Belgische niet. Maar helpt dit ons een stap verder? Dit komt er op neer dat een ander land bepaalt wie er Belg wordt. Iedereen wordt zo gestraft, ook wie perfect geïntegreerd is. Dat is toch niet de bedoeling? Op twitter zag ik gisteren het verhaal van een grootmoeder van wie het kleinkind ook de Oostenrijkse nationaliteit heeft. Het kind is in België geboren en gaat hier naar school, maar heeft tevens de Oostenrijkse nationaliteit omdat de vader Oostenrijker is. Het is toch onzinnig om te stellen dat dit kind dat misschien zijn ganse leven in België zal wonen, werken en belastingen betalen, geen Belg is of mag zijn?

Iemand 'verplichten' afstand te doen van een andere nationaliteit kan in theorie. Je kan zeggen dat men maar moet kiezen. Alleen maken sommige landen het zo goed als onmogelijk om afstand te doen van de nationaliteit. En ook daar heeft de Belgische wetgever geen vat op.

Je kan ook een verdrag sluiten met een ander land en regels over nationaliteitstoekenning afspreken. Maar dit is theorie, want om een verdrag af te sluiten moet je minstens met twee zijn... en sommige landen weigeren dit.

Wat je wel kan doen is bijvoorbeeld de uitoefening van politieke rechten moduleren. Zo kan je bijvoorbeeld bepalen dat je alleen in België mag stemmen als je je stemrecht niet ook uitoefent in een ander land. Zo'n voorstel heeft mijn fractie ingediend. Dit is al het begin van een oplossing.

Het andere punt dat U aanraakt, namelijk het verlies van nationaliteit bestaat reeds in het Belgisch recht. Iemand die de dubbele nationaliteit heeft kan de Belgische verliezen. Deze bepaling wordt weinig toegepast. Mijn fractie heeft reeds een voorstel ingediend om deze procedure te vereenvoudigen.

Dubbele nationaliteit is vaak een aberratie. Alleen heeft het weinig zin om te roepen dat men tegen is en geen voorstellen in te dienen om hieraan te verhelpen. Je kan hier alleen met creativiteit een oplossing bieden.

Professor Vuye is een van die zeer weinige parlementsleden, die met kennis van zaken èn redelijkheid èn doorzetting voorstellen formuleert. Wellicht verdwijnt hij uit de Kamer na de verkiezingen van mei 2019, het zal een verlies zijn. Politici als hij zouden het land België op orde kunnen trekken. Helaas, we hebben ze niet, die politici, we hebben haast uitsluitend politiekers, die, als het hondje van Pavlov, op het stemknopje van hun partijbonzen drukken.

De dubbele nationaliteit zal hen een zorg zijn, het hoofd loopt ze om van klimaat en migranten en vooral van de vraag : ben ik er in mei 2019 nog bij.

Professor Vuye heeft een punt. Het is redelijk de politieke rechten bij dubbele nationaliteit zodanig te beperken, dat de loyaliteit vanzelf naar boven komt : in welk land wil je stemgerechtigd zijn ? Dat geldt a fortiori voor politici met een dubbele nationaliteit. Hen uitsluiten van een mandaat bij weigering hun politieke rechten in het andere land op te geven, zou logisch zijn. Je kan niet van twee walletjes eten. De stelling van Ebru Umar is daarvan de consequentie, een extreme weliswaar.

Noot :

(1): Ebru Umar, ’t Pallieterke, 12/02/2019.

Herman van Schoten, Lagos, Portugal, 13/02/2019.

Alle rechten voorbehouden : vanschotenherman@gmail.com.