De kassierster scande mijn consumptiegoederen, toen ze werd onderbroken door een man, die haar van ver toeriep : hallo ! Ze onderbrak haar arbeid, keek op en riep terug : dat is lang geleden ! Hoe is’t ? Waarop de eerstroepende terugriep : ik heb een nieuw profiel !
Nu wist ik niet waarover het ging, maar ik kon die uitspraak wel billijken. Immers, hij droeg een oorbel en had de beide armen vol getatoeëerd. Dat daarvoor een apart profiel werd bedacht, dat begrijp je vanzelf.
Mijn echtgenote vergezelde me en was de goederen alvast aan het inladen in de daartoe meegebrachte winkelzakken. Die zijn speciaal, zodat wij ons onderscheiden : een van de Portugese supermarktketen Continente en een uit het Groothertogdom Luxemburg, bedrukt met een reclameboodschap in het Letseburgs. Hieraan ontlenen we geen identiteit, maar stichten er wel vrolijk enige verwarring mee, voor wie de moeite neemt onze verschijning te observeren. Een eigen profiel, om zo te zeggen.
Op weg naar de auto sprak zij : ik denk dat ik weet waarover het ging ! Hebben ze bij de RVA tegenwoordig geen profielen om werklozen in te delen ? Dat kon inderdaad kloppen en al zeker in dit geval, want welke werkgever wil nu zo’n ongewassen jongere zonder manieren in dienst nemen ? Op dat moment passeerde de getatoeëerde ons en hij sprak ons aan : goed weertje ! En zo laat nog in september ! Aanleiding tot een kleine sociale talk. Mijn echtgenote : je moet oppassen met oordelen hoor, het is best een fatsoenlijke jongen !
Profileren is in maar nieuw is het natuurlijk niet. Vroeger waren er landen, waar je voor het verkrijgen van een reispas een vragenlijst moest invullen, waarop ook deze vraag voorkwam : godsdienst ? Je kon kiezen, maar geenwerd niet aanvaard. Profilering binnen benepen grenzen.
Je begrijpt dat de Rijksdienst Voor Arbeidsvoorziening de werkzoekende indeelt in categoriën. Als een werkgever een bouwvakker nodigt heeft, kan je hem moeilijk een inpakker sturen. Fernand Huts van de Katoennatie beklaagt zich daar geregeld over. Hij heeft inpakkers nodig voor kleine goederen, die door Bpost of post.nl aan huis gebracht worden en de wet verplicht hem daartoe mensen aan te werven met het profiel van havenarbeider, omdat zijn bedrijf in de Antwerpse haven ligt. Huts is daarover verontwaardigd en bovendien goed ter taal, althans in het Antwerps. Hij verweerde zich als volgt : voor het inpakken van soutiens heb ik geen dokwerkers nodig.
Zo zie je dat het samenstellen van categoriën van klanten of gegadigden weliswaar een evidente zaak is, maar geen simpele aangelegenheid. Elke indeling botst op grenzen. Zo werd mij, op reeds een zekere leeftijd, in de Fnac een keer de korting geweigerd, waarop ik recht meende te hebben. Ik zag er niet uit als student, meende de bediende, maar ik had me net ingeschreven voor een avondcursus Portugees en kon dat bewijzen ook…
Het indelen van mensen heeft zowel iets noodzakelijks als gruwelijks. Van dat laatste zijn de Jodenster en het in de huid gebrande kampnummer het meest tot de verbeelding sprekende voorbeelden. Etnisch profileren is vandaag de dag niet weg. Het Nederlandse kabinet wil de aanvragers van een wapenvergunning screenen op etnische achtergrond en/of ras. Het kwam haar op dure kritiek te staan. Nochtans is er wel iets voor te zeggen. De aanslagen in Europa gebeuren in de regel immers niet door blanken. Deze controverse kan nochtans eenvoudig worden opgelost. Waarom heeft een burger een vuurwapen nodig ? Als ultieme uiting van zijn persoonlijke vrijheid ? Dan moet die persoonlijke vrijheid maar in de weegschaal worden gelegd met het maatschappelijk belang. Ik zou zeggen : geen wapenvergunning aan burgers en je voorkomt meteen een probleemdiscussie over ras en etnie. Dat schietclubs geen klandizie meer zouden hebben, dat is het wel waard. Maar ja, de landsgrenzen zijn een zeef wat betreft de import van wapens, hoe pak je het dan aan ? Even eerste minister Rutte bellen want die heeft voor alles een oplossing. Je kan alvast in eigen land beginnen, laat zijn woordvoerder weten, net als bij het afschaffen van de dividendbelasting. Hm, nu ben ik even in verwarring…
De commercie is dol op profielen. We krijgen ongevraagd gerichte publiciteit thuis besteld, overeenkomstig ons koopgedrag in het verleden. Ze weten veel van je, maar gelukkig niet alles. De hele sector van dienstverlening en productaanbieders vertoont een toenemende neiging tot profileringsdrang, zij het in een andere betekenis dan de oorspronkelijke.
Sonja Schaap schreef er een boek over (1). Ze ziet drie stappen in het promoten van je bedrijf. Eerst moet je je positioneren. Bijvoorbeeld, je bent fotograaf. Dat is onvoldoende. Je presenteert je beter in een niche, bijvoorbeeld sportfotograaf of uitvaartfotograaf. De tweede stap is professionaliseren. Voorbeeld : geen klungelige reclameboodschappen met taalfouten, maar een heuse professionele website, die je voortdurend op de eerste plaats houdt op google en zo. Ten slotte komt het eigenlijke profileren. Schaap zegt : zorg dat jij het schaap bent dat eruit springt in de volle wei van aanbod en concurrentie ! Je biedt je klanten en volgers bijvoorbeeld tickets aan voor een event. Dat lijkt inderdaad zo te gaan, want recent kreeg ik nog gratis tickets aangeboden door mijn binnenhuisarchitecte voor een voetbalwedstrijd en door de Gazet van Antwerpen voor een museum. Of het ook werkt ? Ik vind het nogal vergezocht en het bevordert mijn vertrouwen in het bedrijf niet. Zo riskeren ze het zwarte schaap te worden, of niet, Sonja Schaap ?
Nu vroeg ik me af of er een relatie zou bestaan tussen profilering en algoritmen. Die vraag kwam in me op naar aanleiding van alweer een andere interessante ervaring. Ik zocht naar een geschikt hotel in een of andere stad en meende het gevonden te hebben. Wij, als jongere ouderen, hebben daartoe de tijd en kunnen booking.com tot vervelens toe afstruinen om vervolgens bij het hotel rechtstreeks te boeken. Ik twijfelde, want het was wel duur. Ik noteerde de prijs en nam de volgende dag opnieuw een kijkje. De prijs was nog hoger ! Drie dagen later nam mijn nieuwsgierigheid alweer de bovenhand en wat bleek : het tarief was gezakt tot onder die van mijn eerste consultatie. Toen klikte ik hen elke halve dag te voorschijn. De prijs vertoonde een jojo-effect, waar touw noch garen aan vast te knopen waren. Ik besloot een mail te sturen aan de directie, geen antwoord.
Kunnen ze niet een vaste prijs hanteren, overeenkomstig het seizoen : laagseizoen, tussenseizoen, hoogseizoen ? Neen, ze maken je gek met hun wispelturig gedrag. Vroeger kon je als vroegboeker voor een vlucht het goedkoopste tarief verwachten, later werd dat tarief gegund aan de last minute-reiziger, vandaag de dag kan je nergens nog van op aan.
Prijsaanpassingen hebben blijkbaar te maken met het verwachtte koopgedrag op basis van het recente verleden en van de gelijkaardige periode van de vorige jaren. Ik zocht er documentatie over en werd al snel om de oren geslagen met begrippen als predictive analytics, big data, smart data, datamining, deep learning en aanverwant chinees. Het is waarzeggerij gebaseerd op feiten uit het verleden. Soms is het meer dan nattevingerwerk. Bloomberg blijkt de productiecijfers van Tesla perfect te kunnen voorspellen.
Het is bangelijk. Straks moet men geen verkiezingen meer houden, vermits de slimme jongens en meisjes van de toekomstvoorspellers bij voorbaat het resultaat kennen. Zou het ? Maar door deze computerprocessen ga je wel twijfelen aan de betrouwbaarheid van elektronisch stemmen. Wie de software levert kan die ook misbruiken en het hoeven niet noodzakelijk Russen te zijn.
Er schijnen al landen te zijn, waar je vanaf een zekere leeftijd niet meer in aanmerking komt voor een kunstheup of aanverwante toestanden. De algoritmen hebben aangetoond dat het niet meer aan jou besteed is. Jouw profiel valt af. Gelijk voor de wet, me hoela.
Algoritmen zijn groot geworden door de computer. Zonder algoritmen geen computer, duidelijk. Wikipedia licht je voor : het is een eindige reeks instructies die vanuit een begintoestand naar een beoogd doel leidt. Die instructies schrijven is de taak van de programmeur. Het is echt wel bijzonder : uniek aan het concept van formele algoritmen is de toewijzing van een waarde aan een variabele. Dit komt voort uit de notie van geheugen als kladblok. Nu kan ik niet leven zonder kladblok, zodat het mij bekend in de oren klonk. U moest eens weten hoeveel kladjes de publicatie van alweer een grensverleggend artikel voorafgaan, dat moest me toch even van het hart ! Maar in deze context gaat het mij te hoog.
We leven in een tegenstrijdige tijd. Officieel en in de publiciteit wordt individualisme beleden, aangeprezen en beloond. Volkswagen bijvoorbeeld heeft bij bepaalde modellen een optielijst van 62 bladzijden ! Maar anderzijds worden we gemanipuleerd naar hanteerbare categoriën. Wie daarbuiten valt is een probleemgeval.
Als de psychiatrie maar niet een nieuw ziektebeeld uitvindt : profielarmoede. En wordt profielloos niet een categorie als statenloos…
Noot :
(1) :Schaap, S., Profileren vanuit karakter, Managementboek.nl.
Herman van Schoten, Schoten, België, 26/09/2018.
Alle rechten voorbehouden : vanschotenherman@gmail.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten